برآمدن

عقل از فسون نفس ندارد برآمدن بیچاره است مرد چون زن گریه می‌کند

خرمدینان جمعی از مردم ایران بودند که بر اثر فشار اعراب و سختی‌های زندگی در صدد ترویج آیین مزدک برآمدند و تشکیلات وسیعی را در ایران به وجود آوردند. بابک خرمدین در حدود سال ۲۰۱ هجری قمری، به پیشوایی خرمدینان رسید و در اردبیل و حوالی آن مدّت ۲۲ سال مبارزه او با دولت عبّاسی طول کشید.

خوشست جامه بریدن برون زاندازه برآمدن زقدک پاره کردن آوازه

(سر اینجا بمعنی فکر و اندیشه است، یعنی آفتاب در فکر برآمدن نیست)

کتاب ذخیره خوارزمشاهی برآمدن این ستاره را نشانهٔ آغاز خزان دانسته.

در سال ۱۳۳۹ به‌همراه علی مشکینی، عبدالرحیم ربانی شیرازی و سید محمدرضا گلپایگانی و آموزگاران دیگر برآمدند تا به حوزهٔ علمیهٔ قم سازماندهی بیشتری بدهند. این تلاش به تهیهٔ طرح و برنامه‌ای هفده ساله برای فراگیری علوم اسلامی انجامید. این طرح پایهٔ برپایی مدرسه‌هایی چون مدرسه حقانی شد.

زده‌ست عشق تو سنگی به ‌شیشه خانهٔ رنگم ز خود برآمدنم را کم از ترنگ نگیری

هندوپارتیان و برآمدن ساسانیان به روایت سکه‌ها

چو کفش راست یقین پایه فتادن خویش برآمدن بسر منبرش بود زغرور

برآمدن عید و برون رفتن روزه ساقی بدهم باده، بر باغ و به سبزه

دُرّانی یا ابدالی نام قومی از افغانان (پشتون) است که در اطراف و حوالی قندهار سکونت دارند. گفته می‌شود که بسبب کشیدن مروارید در گوش به این لقب ملقب گشتند و این قوم را ابدالی نیز می‌نامند. این طایفه اصلاً ابدالی نام داشت و پس از برآمدن

گزارش فردوسی در شاهنامه از چگونگی برآمدن ساسانیان، اینگونه آغاز می‌شود که ساسان پسر دارا، به هنگام حملهٔ اسکندر به ایران، پس از کشته شدن پدر، به هندوستان می‌گریزد و با فقر دست به گریبان می‌شود؛ تا به‌زاری می‌میرد. از او پسری می‌ماند ساسان‌نام و تا ۴ نسل، پدر نام ساسان بر پسرش می‌نهد که همه به چوپانی، و ساربانی روزگار می‌گذرانند. آخرین ساسان به پارس بازمی‌گردد و با شبانی به خدمت بابک، فرمانروای اصطخر، درمی‌آید. بابک شبی در خواب، پی به تبار والای ساسان می‌برد و پس از بیداری، از ساسان درباب نیاکان او می‌پرسد و ساسان سرانجام نسب خویش را آشکار می‌سازد. بدینگونه، بابک دختر خویش را به‌زنی به ساسان می‌دهد و اردشیر بابکان از آن دو زاده می‌شود.

جان خواهدم برآمدن، ای باد، زینهار از زیر موی زلف پریشان وتر مکن

لیکن در بدل این باید که در نعمتهای حق تعالی که بر وی است تفکر کند و در محنت ها که در عالم است از بیماری و درویشی و انواع عقوبات که ورا از آن خلاص داده اند تا بداند که شکر بر وی واجب است و شکر بدان بود که فرمانها به جای آرد و از معصیتها دور باشد و در جمله ساعتی در آنها تفکر کند که پس از برآمدن صبح جز فریضه و سنت نماز دیگر نشاید تا آفتاب برآید بدل آن ذکر و تفکر است.

چون خور بر اسب قلهٔ سنجان برآمدن از نعل قله قلة ثهلان شکستنش

برآمدن استالین و چیرگی دیدگاه رسمی حزب کمونیست اتحاد شوروی در هنر و ادبیات باعث شد که جنبش آینده‌گری حجمی در روسیه از بین برود.

شهری به آرزوی تو از جان برآمدند کس را برآمدی ز تو جز آرزوست؟ نه

با استیلای ترکان عثمانی بر قسطنطنیه، راه تجارت اروپا با مشرق زمین بسته شد و اروپاییان درصدد کشف راه‌های نوینی برای دستیابی به مشرق برآمدند. در سال ۱۴۹۳ م پاپ الکساندر ششم کرهٔ زمین را میان دو کشور پرتغال و اسپانیا تقسیم نمود پیمان تردسییاس و پرتغالیان که نیمکرهٔ شرقی به آن ها تعلق گرفته بود با تشویق‌ها و حمایت‌های پادشاهان خود به کشف کردن راه‌های دریایی مشغول شدند.

به جان در تن مفلوج گشته می مانم که در برآمدنم رنج و ماندنم ننگ است

رویدادنامهٔ آربلا متنی‌است که در نیمهٔ سدهٔ ششم میلادی نوشته شده و تاریخ مناطق مسیحی میان‌رودان از سدهٔ دوم تا حدود سال ۵۵۰ میلادی را در برمی‌دارد. این کتاب برای دورهٔ برافتادن پارتیان و برآمدن ساسانیان ارزش فراوان می‌دارد.