بجنورد
معنی کلمه بجنورد در فرهنگ فارسی
نام مرکز شهرستان بجنورد .
معنی کلمه بجنورد در دانشنامه اسلامی
در شمال غربی استان خراسان واقع است.
از شمال به جمهوری ترکمنستان ، از مشرق به شهرستان شیروان، از جنوب شرقی به شهرستان اِسفراین، از جنوب به شهرستانهای شاهرود (در استان سمنان ) و سبزوار ، و از مغرب به شهرستانهای شاهرود و مینودشت (در استان مازندران ) محدود است.
مشتمل بر چهار بخش مرکزی (حومه)، رازوجَرْ گَلان، مانه، سَمَلْقان، جاجَرم و چهارده دهستان است.
← نوع منطقه
مرکز شهرستان بجنورد (جمعیت طبق آمار ۱۳۷۰ ش، حدود ۴۲۶، ۱۱۲ تن)، در ارتفاع ۰۱۰، ۱ متری، در دامنه شمالی رشته کوه آلاداغ، در دره ای پهناور و حاصلخیز در ۲۴۸ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد واقع است و با جاده هایی به مراکز بخشها اتصال دارد.
میانگین گرمترین دمای آن در مردادماه به ۳۲ درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالانه آن به ۲۵۰ میلیمتر می رسد.
دره فیروزه با باغهای میوه در حدود چهارده کیلومتری جنوب غربی شهر، از تفرجگاههای اهالی شمرده می شود.
در جنوب شهر بجنورد، بر روی تپه ای باستانی بارگاهی با گنبد فیروزه ای به نام معصوم زاده، زیارتگاه اهالی است.
از بناهای دوره قاجاریّه در شهر بجنورد می توان از آیینه خانه (دارالحکومه سردار مفخم) در قسمت شمالی شهر، عمارت مفخم در حدود ۲۲۰ متری مشرق آن، عمارت خسروخان در قسمت شمال غربی شهر، چند کاروانسرا مانند کاروانسرای سبزه میدان از سده سیزدهم، حمام جاجرمی از قرن سیزدهم و مدرسه سلطانیه، که در ۱۲۶۶ بنا شده است، نام برد.
مسجد جامع بجنورد، قدیمیترین مسجد شهر است.
در ۱۳۰۲ ش بر اثر زمین لرزه ای، بجنورد و نواحی اطراف آن آسیب دید.
← پیشینه
(۱) محمد حسن بن علی اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۰ـ۱۳۰۲، چاپ تیمور برهان لیمودهی، ۱۳۶۲ - ۱۳۶۳ش.
(۲) نیکلاس امبرسز، چارلز پ ملویل، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، تهران ۱۳۷۰ش.
(۳) ایران، وزارت جهاد سازندگی واحد آمار و برنامه ریزی، فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع استان خراسان (۱)، تهران ۱۳۶۳ش.
(۴) ایران، وزارت دفاع، اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج۱۱ـ۱۹: غلامان ـ عشق آباد، تهران ۱۳۶۷ش.
(۵) ایران، وزارت راه و ترابری، دفترچه مسافات راههای کشور، تهران (۱۳۶۶ش).
(۶) ایران، نقشه راههای ایران، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۷) ایران، وزارت راه و ترابری.
(۸) سازمان هواشناسی کشور، سالنامه هواشناسی ۱۳۵۹ ـ ۱۳۶۰، تهران ۱۳۶۵ ش.
(۹) ایران، وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران، مصوب ۱۶ آبان ماه ۱۳۱۶، تهران ۱۳۱۶ش.
(۱۰) حدودالعالم من المشرق الی المغرب، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
(۱۱) علینقی بن اسمعیل حکیم الممالک، روزنامه سفر خراسان، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۱۲) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج۹: استان خراسان، تهران ۱۳۵۵ ش.
(۱۳) رشیدالدین فضل اللّه، جامع التواریخ، چاپ عبدالکریم علی اوغلی علیزاده، باکو ۱۹۵۷.
(۱۴) سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، شاهرود (نقشه)، تهران ۱۳۶۹ش.
(۱۵) سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، مشهد (نقشه)، تهران ۱۳۷۰ش.
(۱۶) احسان سیدی زاده، علی اکبر عباسیان، بجنورد گذرگاه شمالی خراسان: آثار و بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان بجنورد، مشهد ۱۳۷۲ ش.
(۱۷) مرکز آمار ایران، آمارگیری جاری جمعیت ۱۳۷۰، نتایج عمومی استان خراسان، تهران ۱۳۷۲ ش.
(۱۸) مرکز آمار ایران، آمارگیری جاری جمعیت ۱۳۷۰: نتایج عمومی کل کشور، تهران ۱۳۷۲ ش.
(۱۹) مرکز آمار ایران، نقشه تقسیمات کشوری سال ۱۳۷۰: استان خراسان (۱)، تهران (بی تا).
(۲۰) مرکز آمار ایران، نقشه تقسیمات کشوری سال ۱۳۷۰: استان مازندران، تهران (بی تا).
(۲۱) هنری موزر، سفرنامه ترکستان و ایران: گذری در آسیای مرکزی، ترجمه علی مترجم، چاپ محمد گلبن، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۲۲) علی میرنیا، ایلها و طایفه های عشایری کرد ایران، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۲۳) علی میرنیا، پژوهش در شناخت ایلها و طایفه های عشایری خراسان و نقش سیاسی رؤسای ایلهای بزرگ در امور کشور، و روابط آن ها با حکومتها و استعمارگران، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۲۴) ناصرالدّین قاجار، شاه ایران، سفرنامه دوم خراسان، تهران ۱۳۶۳ش.
(۲۵) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
(۲۶) چارلز ادوارد ییت، خراسان و سیستان، ترجمه قدرت اللّه روشنی زعفرانلو، مهرداد رهبری، تهران ۱۳۶۵ش؛
معنی کلمه بجنورد در ویکی واژه
جملاتی از کاربرد کلمه بجنورد
چون خطه طوس را پس پشت بهشت در خطهٔ بجنورد دل این بیت نوشت
اول – اردوی نواب طهماسب میرزا در مقابل دروازه شیروان. دویم – اردوی صاحب اختیار بر سر راه مشهد و سبزوار و جوبن. سیم – اردوی والا در وسط. چهارم – اردوی ملک قاسم میرزا بر سر راه بجنورد وشیروان. پنجم – اردوی سهراب خان.
هست در چشمم به از این گنبد پیروزه فام پهنهٔ بجنورد و آن پیروزه گون الگای او
سوی بجنوردم فکند آنگاه، یرلیغ دگر کش به جز آزار من فکری به مغز اندر نبود
خان بجنورد ندانست که مردان بزرگ می‌شناسند به واشنتن و پاریز مرا
گر بمنفی جانب فردوس می‌رفتم ز طوس در نظر فردوسم از بجنورد، نیکوتر نبود
خطهٔ دلکش بجنورد بهشتی است دریغ کز خراسان بود و هم به خراسان ماند
این پارک تا قبل از سال ۱۳۳۶ شکارگاه محسوب می‌شد. در شهریور ۱۳۴۲ به پارک محمد رضاشاه تغییر نام داد و در سال ۱۳۵۳ به پارک ملی تبدیل شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ با وسعت ۹۱۸۹۵ هکتار تحت حفاظت قرار گرفت. این پارک در ۵۵ کیلومتری شرق گنبد و ۱۱۵ کیلومتری غرب بجنورد در مسیر مشهد واقع شده است. رویش‌های اصلی پارک به علت ۳ اقلیم متفاوت متنوع است.
جمعه ۲۱ و شنبه ۲۲ مرداد، گروه‌هایی از بازنشستگان تأمین اجتماعی در شهرهای اهواز، کرمانشاه، بابل، اردبیل، بجنورد، شوش، کرخه، هفت تپه، رشت، تجمع‌های اعتراضی داشته و خواهان رسیدگی به درخواست‌های خود شدند. تجمع کنندگان در اهواز شعار «می‌جنگیم، می‌میریم، ذلت نمی‌پذیریم»، در شوش شعارهایی مانند «ننگ ما ننگ ما، مخبر الدنگ ما» و در رشت شعار «ظلم و ستم کافیه، سفره ما خالیه» سر دادند.
کردهای خراسان و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند. تعداد هر یک از این دو گروه بسیار بیشتر از ترکمن هاست. مذهب این اقوام، شیعه اثنی عشری و اهل سنت است و به زبان‌های ترکی خراسانی و کردی کرمانجی تکلم می‌کنند. ترکیب جمعیتی در استان های خراسان شمالی و شمال خراسان رضوی و شهرهای بجنورد، شیروان، قوچان، اسفراین، درگز، فاروج، سبزوار، نیشابور و کلات علاوه بر فارسی زبانان از این دو گروه شکل گرفته‌است. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی بر خوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته‌است.
آقازمانی از سال ۱۳۴۲ با توجه به تحولات سیاسی آن سال‌ها، به فعالیت‌های سیاسی روی آورد، سپس به عضویت حزب ملل اسلامی به رهبری سید محمدکاظم موسوی بجنوردی درآمد. حزب ملل اسلامی، با دیدگاه اسلامی و مشی مسلحانه، برای سرنگونی رژیم پهلوی و تأسیس حکومت اسلامی، بنا نهاده شده بود. با لو رفتن تشکیلات این حزب توسط ساواک، آقازمانی در آبان ۱۳۴۴ به همراه سایر اعضای این حزب، دستگیر شد و به ۳ سال و نیم حبس محکوم شد. وی با گذراندن حدود نیمی از دوره محکومیت خود، در سال ۱۳۴۶ از زندان آزاد شد.
در معماری سنتی ایران از گذشته‌های دور برای انتقال آب از آباره‌ها استفاده می‌شده‌است. هر چند در ایران استفاده از قنات به عنوان مجرای زیرزمینی آب به دلیل مزایای بهداشتی و کاهش تبخیر بیشتر متداول بوده‌است ولی آباره‌ها نیز در برخی موارد در ادامه مسیر قنات یا جوی‌ها ساخته می‌شده‌اند. آباره‌ها در معماری سنتی جوی‌های کوچکی با شیب بسیار کم هستند که به شکل پل موانع، پستی بلندی‌ها و گاهی مسیل‌ها را رد می‌کند تا آب را برای کشت و کشاورزی یا کارهای دیگر برساند. نمونه آن در نزدیک خرانق یزد، قلعه حاتم بجنورد یزد و روستای دشتو در بخش لارستان فارس موجود است. نمونه متاخر تر آن پل جویی در اصفهان می‌باشد.
گاهی مرا به خطهٔ بجنورد بی‌دلیل بنشانده و به لابهٔ من تسخرآورند
مردم بجنورد از آن پس هم وکیلم ساختند در جهان آری به جز نوش از پس نشتر نبود
استان نهم یکی از ۱۰ استان کشور ایران بود که در ۱۹ دی ۱۳۱۶ خورشیدی، با اصلاح قانون تقسیمات کشوری به عنوان استان نهم تعیین گردید. این استان شامل هفت شهرستان سبزوار، گناباد، بجنورد، قوچان، بیرجند، تربت حیدریه و مشهد (مرکز استان) بود.
مزار قائد، آرامگاه محمد علی جناح بنیانگذار پاکستان و آرامگاه کشته‌شدگان واقعه لهاک‌خان در بجنورد از این آرامگاه الگوبرداری شده‌است.
ز بجنورد و ز کاشان و قم و لار تقاضاها رسد خروار خروار
امام‌وردی، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی ایران است.
امامدره (بجنورد)، روستایی از توابع بخش راز و جرگلان شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی ایران است.
برخی از شاگردان او عبارتند از: میرزا هاشم آملی، محمدرضا نکونام، سید محمد رضا کشفی عبدالله جوادی آملی، حسن حسن‌زاده آملی، مختار علیزاده، جلال الدین همایی، محمد حسن احمدی فقیه یزدی، علی اکبر غفاری، میر جلال محدث ارموی (۱۳۲۳هـ. ق ـ ۱۳۵۸ هـ. ش)، سید محمد باقر حجتی، بهاالدین خرمشاهی، محمد خوانساری، احمد سیاح، سید حسن سادات ناصری، سید عباس شجاعی، سید رضی شیرازی، قوامی واعظ، مهدی محقق، کمال مرتضوی، سید عبدالله موسویان، سید علی هاشمی بجنوردی[نیازمند منبع]