معنی کلمه دفترخانه در لغت نامه دهخدا
- دفترخانه توجیه ؛ در دفترخانه توجیه دفاتر مستوفی خاصه را گذاشته اند که شامل املاک و درآمدها و هزینه های شخصی پادشاهست. در آنجا صورتی از املاک موروثی شاه است و صورتی از عایداتی که فراهم میشود و مخارجی که پرداخته میشود... در دفتر صاحب توجیه اسنادی را که باید مستوفی الممالک به آنها عمل کند نیز قرار داده اند. ( سازمان اداری حکومت صفوی ص 141 ) : شغل او [ صاحب توجیه دیوان اعلی ] این است که... هر قسم داد و ستدی که در دفترخانه شود باید بخط و مهر مشارالیه برسد. ( تذکرة الملوک ص 42 ).
- دفترخانه همایون اعلی ؛ قسمتی از دیوان اعلی به روزگار صفویه بوده است. و ناظر دفترخانه همایون اعلی که نُه نویسنده زیردست داشت رئیس دفترخانه همایون اعلی بود و ظاهراً ارقامی را که از روی آن وزیر اعظم تصدیق ملازمت و مدد معاش و پرداختها و غیره می کرد نگاه می داشت... «شاردن » ناظر و داروغه دفترخانه را در ردیف زیردستان مستوفی الممالک ذکر کرده است. این مطلب نشان میدهد که دفترخانه همایون اعلی بمثابه قسمتی از دیوان اعلی محسوب می گردید... هیچ یک از سیاحان گویا از محل مخصوص اداره دفترخانه سخنی نگفته اند و این مطلب دال بر آن است که دفترخانه در محل دیوان بوده است. ( سازمان اداری حکومت صفوی ص 136 ) : شغل مشارالیه [ ناظر دفترخانه همایون اعلی ] آن است که ارقام ملازمت و مدد معاش و... که از هر دفترخانه می گذرد، بعد از تصحیح به مهر او میرسد. ( تذکرة الملوک ص 36 ). و خدمات جزئیه و تعیین کتاب دفترخانه همایون وخاصه و عمله بیوتات معموره ، از قرار تعلیقچه «عالیجاه وزیر دیوان اعلی »... رقم ملازمت و خدمت داده میشود. ( تذکرة الملوک ص 6 ). هر ساله مبلغی از قرار تعلیقه عالیجاه ( میرشکارباشی ) از دفترخانه همایون اعلی بصیغه تحصیل قوشچیان... تنخواه داده میشود. ( تذکرة الملوک ص 13 ). تعیین کتاب دفترخانه همایون و خاصه و عمله بیوتات معموره... موقوف به عرض اقدس نیست. ( تذکرة الملوک ص 6 ).