ابوریحان

معنی کلمه ابوریحان در لغت نامه دهخدا

ابوریحان. [ اَ رَ ] ( اِخ ) بیرونی. محمدبن احمد خوارزمی بیرونی. از اجله مهندسین و بزرگان علوم ریاضی. او یکی از نوادر دُهاةِ اعصار و نمونه کامل ذکاء و فطنت و شدت عمل ایرانی است. مولد او در بیرون خوارزم بوده و چنانکه یاقوت در معجم الادبا آرد بیرون کلمه فارسی است به معنی خارج و برّ و گوید از بعض فضلا پرسیدم او گمان برد که چون توقف او در مولد خود خوارزم مدتی قلیل بوده و غربت او از موطن خویش دیر کشیده او را از این جهت غریب و بیرونی گفته اند و من گمان میکنم که او از اهل رستاق خوارزم باشد و از این رو به بیرونی یعنی بیرون خوارزم خوانده شده است و باز گوید محمدبن محمود نیشابوری ذکر او آورده و گوید: له فی الریاضیات السبق الذی لم یشق المحضرون غباره و لم یلحق المضمرون المجیدون مضماره و قد جعل اﷲ الاقسام الاربعة له ارضاً خاشعة سمت له لواقح مزنها و اهتزت به یوانع نبتها فکم مجموع له علی روض النجوم ظله و یرفرف علی کبد السماء طَله ُ.شهرزوری گوید آنگاه که بیرونی قانون مسعودی را تصنیف کرد سلطان او را پیلواری سیم جائزه فرستاد و وی آن مال بخزانه بازگردانید و گفت من از آن بی نیازم چه عمری در قناعت گذرانده ام و دیگر بار مرا ترک خوی و عادت سزاوار نیست و باز گوید دست و چشم و فکر او هیچگاه از عمل بازنماند و دائم در کار بود مگر به روز نوروز و مهرگان یا برای تهیه احتیاجات معاش. او گندم گون و بطین بود و محاسنی انبوه داشت و مصنفات او بار اشتری است. و ابن ابی اصیبعه او را از اهل بیرون سند گفته و این اشتباهی است چه آنکه در سند است نیرون با نون است نه بیرون با باء و آن را نیرون کوت و حیدرآباد سند گویند. و فقیه ابوالحسن علی بن عیسی الولوالجی گوید آنگاه که نفس در سینه او بشماره افتاده بود بربالین وی حاضر آمدم در آن حال از من پرسید حساب جدات فاسده را که وقتی مرا گفتی بازگوی که چگونه بود. گفتم اکنون چه جای این سؤال است. گفت ای مرد کدام یک از این دو امر بهتر؟ این مسئله بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل درگذرم ؟ و من آن مسئله بازگفتم و فراگرفت و از نزد وی بازگشتم و هنوز قسمتی از راه نپیموده بودم که شیون از خانه او برخاست. نباهت قدر و جلالت خطر وی نزد ملوک بدان حد بود که شمس المعالی قابوس بن وشمگیر خواست تا تمامت امور مملکت بوی محول کند و فرمان او در هر کار مطاع باشد و وی سر باززد. و او روزگاری دراز بدربار مأمون خوارزمشاه پیوست و هفت سال مقیم بود و نزد خوارزمشاه او را جلال و مکانتی عظیم بود چنانکه خود ابوریحان حکایت کند که خوارزمشاه روزی بر پشت مرکب جامی چند پیموده بود و بفرمود تا مرا از حجره بخواندند من دیرترک رسیدم پس عنان بجانب من گردانید و قصد فرود آمدن کرد و من از حجره بیرون شدم و او را سوگندان گران دادم تا بزیر نیاید و خوارزمشاه بدین بیت تمثل کرد:

معنی کلمه ابوریحان در فرهنگ فارسی

بیرونی از اجله مهندسین و بزرگان علوم ریاضی او از نوادر دهاه اعصار بود

معنی کلمه ابوریحان در فرهنگ اسم ها

اسم: ابوریحان (پسر) (عربی) (تاریخی و کهن) (تلفظ: abu-reyhan) (فارسی: ابوریحان) (انگلیسی: abu-reyhan)
معنی: نام ریاضیدان و فیلسوف ایرانی در قرن چهارم و پنجم، ابوریحان بیرونی

معنی کلمه ابوریحان در ویکی واژه

نام یا لقب یکی از دانشمندان مشهور ایرانی از سده ۳۶۲ تا ۴۴۲ هجری قمری، معروف به ابوریحان محمدبن بیرونی. ابوریحان ممکن است در زبان معیار باستان به سه بخش یا کلمه اَبو - رَی - حان قابل تجزیه باشد؛ که مفهوم کلی آن شجاعت و دلیری در مقابل بی‌منطقی بوده است.

جملاتی از کاربرد کلمه ابوریحان

گویا این جشن در نوروز گرفته می‌شد. ابوریحان نوشته‌است
ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه می‌نویسد که ایرانیان «قبل از زرتشت هم مجوس نامیده می‌شدند.» سایر اطلاعاتی که بیرونی دربارهٔ زرتشتیان می‌دهد در ربط با مراسم‌های آنان است. ثعالبی نظر مشابهی با ابن حزم و طبری دربارهٔ زرتشت و ابتلای او به جذام در اثر نفرین ارمیا دارد. به گفته او، زرتشت و ویشتاسپ سباییان که ستاره‌پرست بودند را مجبور کردند تا دین خود را رها سازند و به دین آن‌ها درآیند. او می‌گوید زرتشت ۳۵ سال پس از آشنایی با ویشتاسپ در ۷۷ سالگی کشته شد؛ پس از او ویشتاسپ نه تنها قاتلش را کشت، بلکه هزاران نفر که ظن ارتباطشان با قاتل می‌رفت را هم از دم تیغ گذراند.
ابوریحان بیرونی ریاضیدان، ستاره‌شناس و محقق مشهور قرن یازدهم هجری، که از جمله بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین طرفداران این سیستم ستاره‌بینی و پیشگویی بود، در مجموع ۹۷ نقطه فورچون یا بخش عربی [همان ساعت سعد] را فهرست کرده بود، که این فهرست به گونه‌ای گسترده در رایزنی‌ها و مشاورات نجومی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. پل واشیر نیز، یک محاسبه‌گر مخصوص برای تعیین تمامی این بخش‌های عربی [ساعات سعد و نحس]، ابداع کرده بود.
ازجمله آثار به‌جا مانده از او کتاب عمل المسبع فی الدائرة، مقاله‌ای در پاسخ به ۴ پرسش ابوریحان بیرونی دربارهٔ مسائل هندسی و مقاله‌ای پیرامون سه پرسش هندسی است که این مقالهٔ توسط کارل شوی به آلمانی ترجمه و در ۱۹۲۵ میلادی در مجلهٔ ایسیس چاپ شد.
عوفی در "لباب‌الالباب" وی را از شاعران دربار آل سبکتکین می‌داند. ابوریحان بیرونی در "آثار الباقیه" و ثعالبی در "یتیمهٔ‌الدهر" و عبدالجبار عتبی در "تاریخ یمینی" او را در شمار شاعران مداح قابوس بن وشمگیر آورده‌اند. ابوریحان در کتاب مذکور می‌گوید که قابوس هنگام دادن عطا در نوروز و مهرگان به شاعران ، توزیع آن را بر حسب درجات به ابوالیث محول می‌کرد.
در کتاب اسناد نام خلیج فارس، صفحات ۶۰ تا ۸۴ شرح دریای پارس را در ۴۰ کتاب مسلمانان از قرن ۱۰ تا ۱۸ قسمت جنوبی توضیح داده‌است. از ایران، شبه قاره هند و شبه جزیره عربستان به صورت دریای فارس، گاهی دریای هند و بندرت مکران یا مکوران، و دریای عمان بیان شده‌است از آن جمله: ابن خردادبه، قدامة بن جعفر، یعقوبی، ابن فقیه همدانی، ابن رسته، سهراب، علی بن حسین مسعودی، اصطخری، بزرگ بن شهریار، مطهر بن طاهر مقدسی، ابوریحان بیرونی، ابن حوقل، مقدسی، ابن بلخی، شریف ادریسی، محمد بن نجیب بکران، زکریای قزوینی، ابوالفدا، شمس‌الدین انصاری دمشقی، شهاب‌الدین نویری، ابن وردی، ابن بطوطه، مصطفی کاتب چلبی قسطنطنی، ابن خلدون، طبری، الماوردی،[۲۰]
این جشن را با نام‌های جشن برزیگران هم نامیده‌اند. در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی به‌خصوص برگزار می‌شده‌است. نخستین آنان جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که ویژه زنان بود. در این روز مردان برای زنان هدیه می‌خریدند و از آنان قدردانی می‌کردند. امروزه نیز بیشترین جنبهٔ مورد تأکید در اسپندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته -چنان‌که ابوریحان روایت کرده‌است - عوام کارهای دیگری هم می‌کردند چون آیین‌های جادویی برای دور کردن خرفستران. اما ابوریحان این آیین‌ها را تازه و نااصیل خوانده‌است.
اما ابونصر عراق برادرزادهٔ خوارزمشاه بود و در علم ریاضی و انواع آن ثانی بطلمیوس بود. و ابوالخیر خمار در طب ثالث بقراط و جالینوس بود. و ابوریحان در نجوم به جای ابومعشر و احمد بن عبدالجلیل بود. و ابوعلی سینا و ابوسهل مسیحی خلف ارسطاطالیس بودند در علم حکمت که شامل است همهٔ علوم را.
ابوریحان اسطرلاب خواست و ارتفاع بگرفت و طالع درست کرد و ساعتی اندیشه نمود و بر پاره‌ای کاغد بنوشت و در زیر نهالی نهاد.
چون گشاید کتب دانش و آید بسخن بوعلی سینا یا خواجه ابوریحانست
اما ابونصر و ابوالخیر و ابوریحان رغبت نمودند که اخبار صلات و هبات سلطان همی شنیدند. پس خوارزمشاه گفت:
روی به ابوریحان کرد و گفت:
از صبح روز تظاهرات، تعداد زیادی از مأموران نیروی انتظامی و گارد ویژه در اطراف میدان انقلاب مستقر شده‌بودند. به گزارش خبرآنلاین، تعداد این نیروها هرچه به محدوده دانشگاه تهران نزدیکتر می‌شدیم، بیشتر می‌شد. به گونه‌ای که در مقابل هر یک از درب‌های این داشگاه بیش از ۱۰ نفر از نیروهای امنیتی تجمع کرده‌اند. گفتنی است با بنرهایی که منقش به تبریک عید سعید غذیر هستند، پیاده‌روهای مقابل دانشگاه تهران پوشانده شده‌اند. آنچنانکه تنها بخش‌هایی از میله‌های سبز رنگ این دانشگاه دیده می‌شود. تمامی مغازه‌های اطراف میدان انقلاب از محدوده خیابان جمالزاده تا ابوریحان نیز تعطیل بودند.
زاخائو توجه ویژه بر زبان سریانی و دیگر گویش‌های آرامی داشت. او در زمینهٔ ابوریحان بیرونی کارشناس برجسته‌ای بود؛ در ۱۹۲۳ ترجمه آثارالباقیه به‌همراه شرح‌حال جامعی از بیرونی را در لایپزیگ منتشر ساخت. وی در ۱۹۲۵ ترجمهٔ کتاب‌الهند بیرونی را، که در آن جزئیاتی چون اعداد هندی را شرح داده، به چاپ رساند. او همچنین در زمینه تاریخ ریاضیات مقاله ای درباره مسئله شطرنج از دید جبری در نزد بیرونی نوشته است.
«نامه خواندم و بر مضمون نامه و فرمان پادشاه وقوف افتاد. ابوعلى و ابوسهل برفته‌اند لیکن ابونصر و ابوریحان و ابوالخیر بسیج میکنند که پیش خدمت آیند.»
همچنین در اسفند سال ۱۳۹۷ مراسم یادمان احمد علامه‌دهر در تالار ابوریحان شیراز برگزار شد.