اذان

این نماز با بارخو یا اذان یهودیان که ندایی برای فراخواندن مؤمنین به نماز است آغاز می‌شود سپس یک دعا بعد شمع ییسرائل و بعد از آن باز دعایی دیگر. اشکنازهای خارج از اسراییل بعد از آن دعای باروخ آودنای لعولام را می‌خوانند.

الباذان (به عربی: الباذان ) یک منطقهٔ مسکونی در فلسطین است.

فصل فی بدو الاذان و ذکر فضائله و آدابه‌

^  عبارت «اشهد انّ علیّا ولی‌الله» یا «اشهد انّ علیّا حجت‌الله» که فقط توسط شیعیان و بعد از أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ خوانده می‌شود به اذعان غالب فقهای شیعه جزو اذان و اقامه نیست و خواندن آن نیز واجب نیست بلکه مستحب و مستحسن است. گاهی بعضی از شیعیان عبارت دیگری را نیز به آن اضافه می‌کنند مانند «اشهد انّ مولانا امیرالمؤمنین علیّاً و ابناؤه المعصومین حجج الله» «گواهی می‌دهم که سرور ما امیر مؤمنان علی و پسران معصوم او حجّت و برهان‌هایی برای خدا (در زمین) هستند» و چیزهای دیگر.

کشید صوت اذان قاسم حزین ز جگر اقامه گفت علی اکبر از برای پدر

اذانی نگفتی و صبحت دمید بکش قامتی، زان که قامت خمید

شیخ الاسلام گفت و وصیت کرد که این حکایت بنویسید و یاد دارید کی شبلی را هیچیز نیارند شما را ازو، به ازین حکایت، گفت: فردا وقت نو نیارند، کی این وقت که ایذ داری به براند هم و شبلی گفت: المحب اذا اسکت هلک والعارف اذانطق غرق، و لیس للغریب سوی نفس. کسی فرا شبلی گفت: کی مرا دعا کن، این بیت برخواند.

نسب ابومحمد فضل بن شاذان به قبیله عرب اَزْد[یادداشت ۱] می‌رسید. پدر فضل، شاذان بن خلیل از اصحاب یونس بن عبدالرحمان بود.

نبوزراذان بدانست که ایشان راست می‌گویند، بفرمود تا در شهر ببستند و لشکر خردوس هر چه با وی بود همه بیرون کرد و خالی گشت آن گه روی بر خاک نهاد و تضرّع و زاری کرد گفت: یا یحیی بن زکریّا قد علم ربّی و ربّک ما قد اصاب قومک من اجلک و ما قتل منهم من اجلک فاهدا باذن اللَّه قبل ان لا ابقی احدا من قومک، چون این سخن بگفت خون یحیی بفرمان اللَّه تعالی ساکن گشت،نبوزراذان چون آن حال دید ایمان آورد گفت: آمنت باللَّه الذی آمنت به بنو اسرائیل و ایقنت انّه لا ربّ غیره. و روی انّ اللَّه تعالی اوحی الی رأس من رؤس بقیّة الانبیاء انّ نبوزراذان حبور صدوق و الحبور بالعبرانیّة حدیث الایمان، آن گه گفت ای بنی اسرائیل آن دشمن خدا خردوس بمن فرموده که اهل بیت المقدس را چندان بکشم که خون کشتگان بلشکرگاه وی رسد و من طاقت عصیان وی ندارم راه آنست که چهارپایان بسیار بکشیم و آن گه این کشتگان را بر سر ایشان افکنیم تا آن را بپوشد و خون بلشکرگاه وی رسد، هم چنان کردند و خردوس کس فرستاد به نبوزراذان که قتل از ایشان بردار که خون ایشان بلشکرگاه ما رسید و سوگند ما راست شد، پس خردوس از آنجا برخاست و به بابل بازگشت و بعد از آن بنی اسرائیل را ملک نبود و ملک شام و نواحی آن با روم و یونانیان افتاد، امّا بقایای بنی اسرائیل پس از آن در زمین قدس قوی گشتند و بسیار شدند و ریاست و مهتری یافتند، بقوّت و شوکت و نعمت و اجتماع رأی و کلمت نه بر وجه پادشاهی و فرمان روایی، روزگاری چنان بودند تا دیگر باره سر بتباهی و بی راهی در نهادند و استحلال محارم کردند و اندازه‌های دین و شریعت در گذاشتند تا ربّ العزّه ططوس بن اسبسیانوس الرّومی را بر ایشان مسلّط کرد و بلاد و دیار ایشان خراب کرد و از آن ریاست و نعمت و وطن خویش بیفتادند و خواری و مهانت و مذلت بر ایشان نشست، و پس از آن ایشان را هرگز عزّ و کرامت و ریاست و ملک نبود و بر ایشان جز مذلّت و صغار و جزیت نبود و بیت المقدس هم چنان خراب مانده تا بروزگار عمر خطاب، فعمره المسلمون.

اولین بار وقتی به مشهد رسیدم در میدان «بیت المقدس» از ماشین پیاده شدم و از راننده پرسیدم که حرم کجاست؟ او به من گفت شما صورت خود را برگردان حرم را می‌بینی؛ من وقتی نگاه کردم دیدم مرا نزدیک حرم پیاده کرده است. من، چون مدرک شناسایی نداشتم و هیچ پولی هم نداشتم شب را داخل حرم خوابیدم. صبح روز بعد همزمان با اذان بیدار شدم و اقوام خود را پیدا کردم، پنج، شش ماهی بیکار بودم مدرکی هم نداشتم و مجرد بودم و مدتی طول کشید تا مدارکم درست شد در این مدت شرایط سخت اقتصادی بسیار به من فشار می‌آورد.

به گفته بسیاری از صاحب نظران اذان رحیم مؤذن زاده اردبیلی و صبحدل هم پهلو و هم ردیف هستند و نمی‌توان یکی را بر دیگری برتر دانست.

من نیابم از حیات اینجا نشان از کجا می آید آواز اذان

اهل سنت عقیده دارند که نخستین بار اذان در مدینه خوانده شد و حمزه پسر عبدالمطّلب این پیشنهاد را به محمّد داد (در حالی که بعضی دیگر طبل و بوق یا زنگ را برای دعوت مردم به نماز پیشنهاد کرده بودند).

شاه اسماعیل در جریان فتح تبریز، فرمان داد که خطیبان «اَشهد اَن علیاً ولی‌الله» و «حَی علیٰ خیرالعمل» را در اذان و اقامه وارد کنند.

نبرد نام علی در اذان که واجب نیست بگو به حشر به اسلام تو دهد که شهادت

و بعضی علماء حصر جمله ارکان نماز کرده‌اند و سنن آن بر شمرده‌اند، گفته‌اند چهارده رکن است و سی و پنج سنت، و شرح این از کتب فقه طلب باید کرد که اینجا بیش ازین احتمال نکند. و بدان که نماز کردن باذان و اقامت باین ترتیب که شرع فرموده خاصیت این امّت است، بحکم آن خبر که مصطفی صلّی اللَّه علیه و آله و سلم گفت: اعطیتم ما لم یعط احد من الامم، ان اللَّه جعل قربانکم الاستغفار و جعل صلوتکم الخمس بالاذان و الاقامة، و لم تصلها امة قبلکم فحافظوا علی صلوتکم، و ایّ عبد صلی صلاة الفریضة ثم استغفر اللَّه عشر مرات، لم یقم من مقامه حتی یغفر له ذنوبه و لو کانت مثل رمل عالج و جبال تهامة»

از بیات ترک برای اجرای اذان یا مناجات نیز استفاده می‌شود، و در تعزیه‌خوانی نیز در کنار آواز دشتی و دستگاه شور بیشترین کاربرد را دارد. اذان رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی نمونه‌ای شاخص از آواز بیات ترک (در گوشهٔ روح الارواح) است. بیات ترک در موسیقی درویشان نیز متداول است؛ چنان‌که درویشان سلسلهٔ قادریه در منطقهٔ کردستان نیز اشعاری را با دف در گوشهٔ مهربانی اجرا می‌کنند، و گوشهٔ قطار نیز گاه «چهار درویش» نامیده می‌شود.

شارک چو موذن به سحر حلق گشاده آن ژولک و آن صعوه از آن داده اذان را

سال تولدِ ثابت بن دینار معروف به ابوحمزه ثمالی دقیقاً معلوم نیست؛ اما با توجه به اینکه از زاذان کِنْدی (متوفی ۸۲ق) روایت نقل کرده‌است، باید پیش از سال ۸۲ق به دنیا آمده باشد.

خوهرش گفتا که این بانگ اذان هست اعلام و شعار مؤمنان