ابدال

احمدخان ابدالی در روزگار جوانی سرباز سپاه نادرشاه افشار شد. هنگامی‌که لیاقت و کفایت او برای نادر افشار ثابت شد او را به فرماندهی سپاهیان ابدالی (پشتون) و ازبک منصوب نمود. او از «خلأ قدرتی» که با قتل نادرشاه پدید آمد بهره برد و با پشتیبانی قبایل پشتون و تشکیل لویه جرگه، تصرف خزانهٔ نادرشاه و نابسامانی پادشاهی گورکانی هند فرصت یافت که دولت نوپای درانی را استحکام بخشد.

(پس ظاهر کردیم که هر نفسی که او به خیرات که آن بسایط است آراسته شود، ابدالآباد با آن خیرات بماند و با او یک چیز شود. و بازنمودیم مر خردمند را که خیرات و بها و جمال که به اجسام همی رسد، از اجسام همی رسد و آنچه از اجسام آید و به اجسام رسد جسم باشد، و آنچه جسم باشد و از جسم آید، به جسم باز گردد.) و جمال و بها و رونق حیوان و نبات اندر اجسام است و چو اندر اجسام است، از اجسام است. پس لازم آید که آن تاثیرات که نبات و حیوان بدان همی جمال و بها و رونق یابد نیز اجسام است، هر چند که لطیف است. آن اجسام که این خیرات جسمی همی از آن آید اجرام فلک است و آن خیرات پس از آنکه از این اشخاص جدا شود با اجرام فلکی بازگردد. و این خیرات که موجود کننده این اجسام است، وجود آن خیرات بدانچه اجسام است – هر چند لطیف است – اندر اجسام است. و آنچه بها و (جمال و) رونق او به تاثیر اجسام باشد، وجود او (وجود) امکانی باشد نه وجود واجبی، (از بهر آنکه باز نمودیم که تاثیر جسم از جسم باشد و بازگردد بدان جسم کز او آمده باشد و موثر او مر او را به خویشتن بازکشد از بیم فنای خویش، از بهر آنکه چو از محدود چیزی جدا همی شود و بدو بازنگردد، به اندک روزگار آن محدود فنا پذیرد. و چو وجود این تاثیرپذیر به آن تاثیر باشد که او همی به موثر خویش باز خواهد گشتن، او ممکن الوجود باشد نه واجب الوجود، و ممکن الوجود فانی باشد. و چو بها و جمال و رونق نبات و حیوان اندر اجسام است، آن جمال و بها نیز اجسام است و از اجسام است و ناچار بدان اجسام که از آن اجسام آمده است بازگردد و چو تاثیرات از او بازگردد، مر او را پس از آن وجود نباشد.)

شیر و گاو تو بی‌نزاع و غضب ابدالدهر مانده در بیکار

سبب پنهان شدن ابدال از چشم مردمان آن است که ایشان تاب دیدن علماء زمان که در حقیقت، جهال و نزد خود و عوام علماء اند ندارند.

نبرد کافر قلعه در دوران نادر شاه نبردی بود که در بهار سال ۱۱۴۱ هجری (از ۴ مه تا ۱ ژوئیه ۱۷۲۹ میلادی) بین نادر و افغان‌های ابدالی روی داد. در این نبرد که در نزدیکی کافرقلعه و کوسویه به وقوع پیوست نادر توانست چندین شکست سخت به نیروهای افغان‌ها وارد کند.

روزى آن کوچک ابدال در چهار سوق بازار بپادشاه دچار گشت و شروع بخواندن قصیده کرد، با اینکه چند شعر با موزون را بنهایت بد آوازى خواند پادشاه را بسیار خوش آمد و مبلغ دوازده تومان زر نقد بآن کوچک ابدال داد، کوچک ابدال هم زر را برداشته بخدمت آن قلندر آمد و شرح حال را براى او نقل نمود، آن قلندر با خود گفت هر گاه این کوچک ابدال باین ناموزونى چند بیت غلط خوانده با وجود این پادشاه را خوش آمده است و این قدر مرحمت و عنایت هم فرموده است، پس اگر من خودم در کمال موزونیت این قصیده را در حضور پادشاه بخوانم مبلغهاى کلى از پادشاه خواهم گرفت و یا اینکه وظیفه‌ى هر ساله را یقینا از براى من برقرار خواهند فرمود،

وان مرد که او کتب فتاوی و حیل ساخت بر صورت ابدال بد و سیرت دجال

با این وجود، در قواعد و ساختارهای آن ارتباط عمیق و گسترده‌ای با زبان فصیح و لهجه‌های قدیم عربی دارد و بیشتر الفاظ و عبارتهای آن ریشه در زبان عربی فصیح داشته که گاهی دچار ابدال، قلب، نحت و دیگر تغییر و تحولات زبانی می‌شوند. این پژوهش به شناسایی اصول و ویژگی‌های لهجهٔ عربی خوزستان، بررسی تغییرات زبانی در زمینه حروف و دگرگونی‌های حاصله، و شناسایی بنیه صرفی و نحوی می‌پردازد.

نقلست که کسی فتح را پنجاه درم آورد. گفت در خبر است که هرکه را بی سوال چیزی دهند و رد کند برحق تعالی رد کرده است. یک درم بگرفت و باقی باز داد و گفت با سی پیر صحبت داشتم که ایشان از جمله ابدال بودند همه گفتند که بپرهیز از صحبت خلق و همه به کم خوردن، فرمودند، و گفت: ای مردمان نه هرکه طعام و شراب از بیمار باز گیرد بمیرد. گفتند: بلی، گفت همچنین دل که از علم و حکمت و سخن مشایخ باز گیرد بمیرد و گفت وقتی سوال کردم از راهبی که راه بخدای چگونه است؟

احمد بدیلی (قرن ۶ هجری قمری / ۱۲ میلادی) از مشایخ صوفیه در سبزوار بود که در علوم ظاهر و باطن تبحر داشت. در جنگی که بین سلطانشاه بن ایل ارسلان و علاءالدین تکش خوارزمشاه در ۵۸۲ هجری قمری روی داد، سلطانشاه سبزوار را محاصره کرد و چون محاصره طولانی شد، مردم سبزوار شیخ احمد بدیلی را نزد سلطانشاه فرستادند تا شفاعتشان را بکند. سلطانشاه قول داد که اگر دروازه‌های شهر را به روی او بگشایند اهالی شهر را امان خواهد داد. دروازه‌های شهر را گشودند و سلطانشاه به قولش عمل کرد. احمد بدیلی غزل و رباعی نیز می‌سرود ولی جز یک رباعی چیزی بر جای نمانده‌است. تخلص او، بدیلی، به یکی از اصطلاحات صوفیه یعنی ابدال اشاره دارد که تعدادشان ثابت است.

روزنامه ایران نوشت که «جابر ابدالی»، در جریان انتخابات مبالغی را نیز در اختیار آقای «رحیمی» قرار داده است. پس از این گزارش، خبرگزاری فارس تأکید کرد که اشاره روزنامه ایران به حمید رسایی، نماینده مجلس است. حمید رسایی، در واکنش به این گزارش گفت که در جریان انتخابات مجلس هشتم، از طرف محمدرضا رحیمی برای کمک مالی با وی تماس گرفته شده بود.

احمدشاه ابدالی که مرد مدبری بود، بعد از تحکیم پایه‌‌‌های سلطنتش عزم تسخیر هند را کرد؛ چون شهرهای مهم سیستان تحت سلطه مغولیه‌‌ هند بود. وی آن شهرها از جمله کابل را تا دهلی فتح کرد. بعد از آن متوجه خراسان (یکی دیگر از ایالت‌‌‌های فلات ایران) شد و شهرهای مهم خراسان، از جمله هرات، مرو و بلخ را که در سیستان (یکی دیگر از ایالت‌‌‌های فلات ایران) پایه‌‌‌گذاری کرده بود، ضمیمه کشورش ساخت. او نیشابور را نیز اشغال کرد، اما به دلیل احترامی که به نادر افشار داشت، آن را به پسر نادرشاه واگذار کرد

زشت باشد به خاصه از ابدال جز به عبرت نظارهٔ دجّال

از سال ۱۱۶۰ هجری قمری (۱۷۴۷ میلادی به بعد حکومت مستقل افغانستان را همواره دو خانواده از طایفه ابدالی در دست داشته‌اند. از سال ۱۱۶۰هجری قمری (۱۷۴۷ میلادی) تا ۱۲۵۱ هجری قمری (۱۸۳۵ میلادی) تاج و تخت این کشور در دست سدوزایی‌ها بود؛ و از آن پس به خانواده محمدزایی که از همان طایفه بودند تعلق گرفت.

اصطلاحاتی است مر ابدال را که از آن نبود خبر اقوال را

در زاویه امروز بخندد لب زاهد در صومعه امروز بجنبد لب ابدال

چون سرّ قدر طعمهٔ ابدال شود آن جملهٔ قال و قیل پامال شود

وان که را هست احمد ابدال چه تفاخر به اشرف محتال

دیگر طایفه‌های پشتون شامل نورزی، زدران، منگل، ملکزی، غلزی، درانی، هوتک، اندر، کاکر، سربنی، پوپل، سوری، گدون، لودی، احمدزی، ستانکزی، محمدزی، یوسفزی، بریچی، خروطی، سواتی، سهاک، شینوار، ابدالی، غلجایی، علیزایی، صافی یا همان ساپی و غیره هستند که از جمله گروه‌ها و ایل‌های مهم قوم پشتون هستند.

ابدال خان چهارلنگ بختیاری، جزوی از شاخهٔ چهارلنگ بختیاری و باب محمود صالح بود. وی فرزند حاجی بابا خان چهارلنگ و داماد علی مردان خان مختار الدوله نیز بود.