اربعین

توفی ذوالنون فی ذی القعده سنه خمس و اربعین، و یقال سنه ثمان‌ و اربعین و مأتین فی سنة التی مات فیها ابوتراب النخشبی٭

او راوی و محدث، واعظ و سخنور بود. آثارش نشان‌دهندهٔ توجه او به تهذیب اخلاق است. به‌گفتهٔ طوسی و اردبیلی «عامی مذهب» و به‌گزارش خطیب بغدادی «شافعی» بوده‌است. ابن جوزی تعداد دست‌نوشته‌های او را بیش از صد شمرده‌است. سبط بن جوزی ۱۳۰ اثر را به چشم دیده‌است. برخی از آثار خطی او عبارتند از: الاربعین حدیثا، اعطاء السائل، ذم الدنیا، فضل شهر رمضان،

وی در روز سه شنبه ۱۳ دی ۱۳۹۱ در سن ۷۵ سالگی درگذشت و در ۱۴ دی سید علی خامنه‌ای بر پیکرش نماز خواند و همزمان با اربعین در حرم شاه عبدالعظیم دفن شد. هم‌اینک مزار مجتبی تهرانی در صحنِ اصلیِ حرمِ شاه عبدالعظیم حسنی قرار دارد. همچنین عده‌ای از علما و مراجع تقلید و جمعی از مقامات لشکری و کشوری طی پیام‌هایی درگذشت وی را تسلیت گفتند. تهرانی از افراد انگشت شماری است که رهبر جمهوری اسلامی، در مراسم ترحیمشان شرکت کرده است.

در سال‌های اخیر، جمعیت حاضر در مراسم سوگواری اربعین در عراق از بزرگترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان بوده‌است. به گفته رئیس شورای استان کربلا، تعداد زائران اربعین حسینی در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی، ۱۴۳۷ قمری) به ۲۷ میلیون نفر رسیده‌است. این تعداد زائر در طول ۱۰ روز وارد کربلا شده و پس از زیارت خارج شده‌اند. در دسامبر ۲۰۱۴ (۱۴۳۶ هـ. ق) حدود ۲۰ میلیون جمعیت در عراق مجتمع شدند.

و عدد اربعین را خاصیتی است در استکمال چیزها که اعداد دیگر را نیست.

در روز اربعین هیئت کربلاییها همراه هیئتهای نجفیهای تهران، اصفهان، خراسان، کاشان، ساوه و شیراز که به قم می‌آیند، برای عزاداری به سمت حرم معصومه حرکت می‌کنند.

در سمنان مراسم اربعین با گویش محلی سمنانی برگزار می شود.

ز دست قدرتت در اربعینی عجین گردیده و نعم العجینی

در بوشهر در روز اربعین شله‌مرادی (حلوای نذری) پخش می‌کنند. در سیرجان در روز اربعین مجالس متعدد روضه‌خوانی همراه با پخش نذری برپا می‌شود. یکی از مراسم خاص این روز، اجرای تعزیهٔ ورود جابر به کربلا، و زیارت قبر حسین بن علی است که از قدیم‌الایام در این شهر برگزار می‌شود. در پایان مجلس، با چای و هلیم از تماشاگران تعزیه، پذیرایی می‌شود. غذاهای نذری از قبیل آش امام بیمار، شله‌زرد و شیربرنج مخصوص این روز است.

اصلی عظیم است این خبر در علوم حقایق و تمکین ارباب معارف و ما شرح آن در کتاب اربعین مستوفی‌ گفته‌ایم، کسی که این بیان خواهد از آنجا طلب کند، «وَ اللَّهُ یَحْکُمُ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ» لا رادّ لقضائه و لا ناقض لامره، خداوندیست کارگزار، راست کار، پاک داد، نیکو نهاد، کارها پرداخته بحکمت خود، بنیادها ساخته بعلم خود، حکمها رانده بخواست خود، هر کسی را قسمتی رفته و هر یکی را بر کاری داشته، چون می‌دانی که بر وی اعتراض نیست و از حکم وی اعراض نیست بهر چه پیش آید رضا ده که جز ازین روی نیست، در راه دین منزلی بزرگوار تر از رضا دادن بحکم وی نیست و یافت کرامت قربت را وسیلتی تمامتر از رضا نیست.

اربعین های سالکان جامی هست بهر وصول صدر قبول

در سنهٔ سبع و اربعین و خمسمایة که میان سلطان عالم سنجر بن ملکشاه و خداوند من علاء الدنیا و الدین الحسین بن الحسین خلد الله تعالى ملکهما و سلطانهما به در اوبه مصاف افتاد و لشکر غور را چنان چشم زخمی افتاد و من بنده در هرات چون متواری گونه همی گشتم به سبب آن که منسوب بودم به غور دشمنان بر خیره هر جنسی همی گفتند و شماتتی همی کردند.

و قال‌النبی صلی‌الله علیه وسلم: «الرویاء الصالح جز من سته و اربعین جزء من النبوه».

«إِنَّا أَعْتَدْنا» ای هیّانا و جعلنا عتادا و العتاد المعدّ الثابت اللازم، «لِلظَّالِمِینَ» الّذین عبدوا غیر اللَّه، «ناراً أَحاطَ بِهِمْ سُرادِقُها» ای احدقت بهم النّار من جمیع جوانبهم، کقوله: «لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ». و قیل الدّخان و اللّهب یحیط بهم قبل وصول النّار الیهم و هو الظلّ الّذی ذکر اللَّه عزّ و جل فی قوله: «انْطَلِقُوا إِلی‌ ظِلٍّ ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ»، و قال الکلبی هو عنق یخرج من النّار فیحیط بالکفّار کالحظیرة. و قال ابن عباس هو حائط من نار. و عن ابی سعید الخدری قال: سرادق النّار اربعة جدر کثافة کلّ واحد منها مسیرة اربعین سنة، «إِنْ یَسْتَغِیثُوا یُغاثُوا» یعنی و ان یستمطروا یمطروا، «بِماءٍ کَالْمُهْلِ» کدردی الزّیت او النّحاس المذاب، تأویله: و ان یستسقوا یسقوا. قال مجاهد: المهل القیح و الدّم. و قال الضحاک: ماء اسود و انّ جهنّم سوداء و ماؤها اسود و شجرها سود و اهلها سود، «یَشْوِی الْوُجُوهَ» ای ینضجها حتّی یسقط لحمها.

هست احمد با احد در هر صفت یکتا ولیکن این دوئیت در حقیقت کامل از یک اربعین شد

حسین بن علی و ۷۱ نفر از یارانش در سال ۶۱ در نبرد کربلا توسط سپاه عبیدالله بن زیاد کشته شدند. امروزه جمعیت انبوهی از شیعیان در روزهای نزدیک به اربعین، پیاده به سمت کربلا حرکت می‌کنند و یکی از بزرگترین مراسم‌های پیاده‌روی جهان را شکل می‌دهند که در بعضی سال‌ها شمار شرکت‌کنندگان آن بیش از ۴۵ میلیون زائر برآورد می‌شود.

و در فصول عدد چهل تبرک بدانچ در تربیت انسان عدد اربعین خصوصیتی دارد چنانک فرمود «واذ واعدنا موسی اربعین لیله» وخواجه علیه‌السلام میفرماید «من اخلص الله اربعین صباحا ظهرت ینابیع الحکمه من قلبه علی لسانه». و در اول هر فصل آیتی از قرآن و حدیثی از پیغامبر صلی‌الله علیه و سلم مناسب آن فصل آورده آید تاتمسک به کتاب و سنت بود.

میلیون‌ها نفر در روزهای منتهی به اربعین، مسیر نجف_کربلا را در حدود سه روز، پیاده طی می‌کنند و در موکب‌ها پذیرایی و اسکان داده می‌شوند.

شب اربعین، مقارن با زمانی که تعداد زیادی از مردم برای برگزاری مراسم اربعین به شوش دانیال می‌آیند آغاز شد. در عصر روز ۲۳ دی ۱۳۹۰ (۱۳ ژانویه ۲۰۱۲)، تعدادی از معترضان عرب اهل شهر شوش، دست به راهپیمایی و سردادن شعارهایی مانند ” حریه حریه شعب الاهوازی نادیه” (آزادی، آزادی، مردم اهواز ندا می‌دهند) زدند. آن‌ها در عین حال با توجه به آغاز تبلیغات غیررسمی انتخاباتی در استان خوزستان، شعارهایی در مورد تحریم انتخابات دادند.

روز بیستم صفر یعنی اربعین چهل روز پس از کشته شدن حسین بن علی، خانواده حسین بن علی یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه بازگشتند و روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام، از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر حسین بن علی بشتابد و او نخستین کسی است که قبر حسین را زیارت کرد. در این روز، زیارت حسین بن علی مستحب است و این زیارت، همانا خواندن زیارت اربعین است.