ارجاسپ

پادشاهی او هم‌زمان با پادشاهی گشتاسپ و ظهور کیش زرتشت در ایران است. زرتشت دین خود را به گشتاسپ عرضه داشت و گشتاسپ او را پذیرفت، و ارجاسپ به این بهانه که گشتاسپ آیین کهن را رها کرده به ایران می‌تازد.

شمار برادران اسفندیار تا اندازه‌ای در منابع به شکل آشفته و گیج‌کننده آمده است. در ایادگار زریران، جاماسپ فرزانه، وزیر گشتاسپ، پیش‌بینی می‌کند که ۲۳ پسر و برادر شاه در جنگ کشته می‌شوند. بر پایه شاهنامه، گشتاسپ ۳۸ پسر خود را در جنگ دوم با ارجاسپ از دست می‌دهد و اسفندیار سوگند می‌خورد که کین آنان را بستاند. در جایی دیگر با این حال، جاماسپ او را آگاه می‌کند که پنج برادر از ۳۸ برادرش در جنگ زنده می‌مانند.

تو را پیش ارجاسپ شاه آورد سر ما به خاک سیاه آورد

چون ارجاسپ بشنید گفتار اوی باید آن دل و رای هشیار اوی

در این یورش چندین نفر از خویشان گشتاسپ همچون پسرانش اردشیر و شیدسپ و برادرش زریر، کشته می‌شوند، ولی در پایان، اسفندیار پسر بزرگ گشتاسپ در هزیمت سپاه ارجاسپ از ایران کامیاب می‌شود. به روایت نوشته پهلوی یادگار زریران، ارجاسپ دستگیر و قطع عضو شده و سپس آزاد می‌شود؛ ولی در شاهنامه او از چنگ ایرانیان می‌گریزد. شکست ارجاسپ را گویند که در کوه مَد-فْرَیاد مابین پَدِشْخْوارگر و کومیش رخ داده‌است.

که آرد سپه سوی لهراسپ شاه کند تیره گیتی به ارجاسپ شاه

همه پیش ارجاسپ چون بنده‌اند به فرمان و رایش سرافگنده‌اند

ببرم برم پیش ارجاسپ شاه به بندم کنون دست لهراسپ شاه

هزار بیتی که او سروده دربارهٔ پادشاهی گشتاسپ و ظهور زرتشت و تاختن ارجاسپ به ایران است. او به تشویق نوح دوم سامانی به به‌نظم‌درآوردن شاهنامهٔ ابومنصوری دست یازید.

دو فرزند ارجاسپ گریان شدند چو بر آتش تیز بریان شدند

که آمد سواری از ارجاسپ شاه که بگذار ایران و برکش سپاه

فرامرز دانست که ارجاسپ اوست ستیزنده بر جان لهراسپ اوست

چو بشنید ارجاسپ این گفتگوی بپیچید از پیر گودرز روی

سه راهست ز ایدر بدان شارستان که ارجاسپ خواندش پیکارستان