( دیالة ) دیالة. [ ل َ ]( اِخ ) نام موضعی است در حجاز. ( از معجم البلدان ). دیاله. [ ل َ ] ( اِخ )دیالی. یکی از مهمترین ریزابه های ساحل چپ دجله ، که سرچشمه های آن در نواحی کرمانشاهان و کردستان ( ایران غربی ) است و در جنوب شرقی بغداد به دجله میریزد قسمتی از آن که در ایران است «سیروان » نام دارد و گاهی این اسم به همه رود هم اطلاق میشود. کمی پس از عبور از قزل رباط = جلولاء در خاک عراق راه خود را در جبل حمرین باز میکند نزدیک این محل یک رشته کانالهای عمده از دیاله منشعب میگردد که از آنها برای آبیاری نخلستانها و محصولات زمستانی و تابستانی استفاده میشود. از شهرهای قدیم که از دیاله و کانال های آن استفاده میکرده اند. نهروان ، بعقوبه = بعقوبا، دسکره و جلولاء بوده است. پهنه اطراف مسیر سفلای دیاله در قدیم صدها آبادی و جمعیت فراوان داشت و آثار دوره ساسانی و سایر اماکن باستانی آن حاکی از این است که این ناحیه همیشه پرنعمت بوده است. در دوره اسلامی جاده خراسان ( از بغداد به ناحیه جبال ) از این ناحیه ( بیشتر در امتدادرودخانه ) میگذشت. و هنوز هم جاده اتومبیل رو بین بغداد و ایران غالباً در همان امتداد است. رجوع به دائرة المعارف فارسی شود.
معنی کلمه دیاله در فرهنگ فارسی
گاو رود سیروان رود - رودیست که از کوههای مغرب اسد آباد ( سر راه همدان به کرمانشاهان ) سرچشمه میگیردواز مرز ایران و عراق میگذرد و برود دجله می پیوندد.از شعب مهم آن (( آب حلوان ) ) است . نام موضعی است در حجاز .
معنی کلمه دیاله در دانشنامه آزاد فارسی
رودی مهم در قسمت مرکزی شرق عراق. نامش باستانی و معنای آن نامعلوم است. در متون یونانی دیالاس آمده است. این رود از نواحی غربی ایران در استان های کرمانشاه و کردستان سرچشمه می گیرد و در جنوب شرقی بغداد به دجله می پیوندد. آن بخش از رود که در خاک ایران است، سیروان (یا به گفتۀ یاقوت، شیروان) خوانده می شود. دیاله شاخۀ چپ دجله و با سفینه های کوچک قابل کشتی رانی است. شاخه ای دیگر از دیاله، نهر تنجره (حُلوانِ دورۀ عباسی) در غرب خانقین وارد خاک عراق می شود. دیاله پس از عبور از قِزِل رباط (جلولای باستانی) از جبل حَمرین می گذرد. در گذشته های دور شهرهای جلولاء، دسکره، بعقوبه و نهروان از کانال های منشعب از آن برای آبیاری نخلستان ها و کشتزارها استفاده می کردند و هم اکنون نیز آبادی و رونق شهرهای خانقین، مَندَلی خالص و بَعقوبه تماماً وابسته به کانال های انشعابی این رودخانه است. سیستم سابق آبیاری آن در حملۀ مغول ویران شد. جادۀ اصلی بغداد به جبال و خراسان، عمدتاً به موازات دیاله بود. بقایای آثار دورۀ ساسانی و دوره های دیگر دلیل حاصل خیزی و رونق این ناحیه در طول تاریخ است.
معنی کلمه دیاله در ویکی واژه
استان دیاله همچنین نام رودی که سرشاخه‌های آن از ایران و عراق جاری میگردد و به رود دجله میریزد. دیاله را ممکن است دَی-آله یا دِی-آله حتی به شیوه دیگری نیز تجزیه نمود روشن نیست مقصود دَی‌یَله بوده یا مفهوم دیگری داشته است.
جملاتی از کاربرد کلمه دیاله
نخستین هدف آشوریان اراضی زاموآ یا کشور لولومیان بود. در آنزمان از دریاچه ارومیه تا بخش علیای رود دیاله را به این نام زاموآ می‌نامیدند. لشگرکشی‌های آشورناسیراپال‌دوّم از دیگر تجاوزات جدّی‌تر بود. ایالات مزبور در سال ۸۸۱ پ.م. توسط ناسیراپال مسخّر گشت بعدها در منابع نیمهٔ دوّم قرن نُهم زاموآ تجزیه، بخش شمالی زاموآ ماننا و بخش جنوبی آن پارسوآ خوانده شد.
استان کرمانشاه ( آوا راهنما·اطلاعات) با مساحت ۲۴٬۶۴۰ کیلومتر مربع، هفدهمین استان ایران از نظر وسعت به‌شمار می‌رود. استان کرمانشاه که ۱/۵ درصد مساحت کشور را دربرمی‌گیرد، از استان‌های غربی به‌شمار می‌آید که با کشور عراق مرز مشترک دارند. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب به استان‌های دیاله و حلبچه در کشور عراق محدود میشود. مرکز استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه است. بر اساس آخرین تغییرات در سال ۱۳۹۰ استان کرمانشاه از ۱۴ شهرستان، ۳۵ شهر، ۳۱ بخش و ۸۴ دهستان تشکیل شده‌است.
سیروان در سرزمین عراق به نام رسمی دیاله نامیده میشود ولی در منطقه کرد نشین از سد دربندیخان تا سد حمرین کردها آن را سیروان می خوانند. رودخانه پرآب سیروان اراضی استان دیاله و اراضی شرق استان بغداد را مشروب و آباد می کند و در نزدیک سلمان پاک در جنوب بغداد به دجله میریزد و دجله را به سوی غرب می‌راند و آن را به فرات نزدیک می‌سازد.
قرارگاه اشرف یا پادگان اشرف، اردوگاهی بود که سازمان مجاهدین خلق ایران در ۸۰ کیلومتری مرزهای ایران در شهر خالص استان دیاله عراق برقرار کرده بودند. اردوگاه اشرف در سال ۱۳۶۵ خورشیدی، و پس از انتقال مرکز اصلی سازمان مجاهدین خلق ایران به عراق و با حمایت حکومت بعث صدام حسین، تأسیس شد. جمعیت این اردوگاه حدود ۳۲۰۰ نفر تخمین زده می‌شد. آخرین گروه از اعضای سازمان مجاهدین خلق در تاریخ ١٦ سپتامبر ۲۰۱۲ میلادی از قرارگاه اشرف خارج شدند. با این حال همچنان شمار اندکی از اعضا در اردوگاه ماندند تا در نهایت در پی حمله‌ای در سپتامبر ۲۰۱۳ این اردوگاه به‌طور کامل تخلیه شد و اعضاء مجاهدین برای همیشه از اردوگاه اشرف خارج شدند.
در عراق، این رود پس از خروج از ناحیه کرد نشین خانقین و جلولا نام رود دیاله به خود می‌گیرد هرچند دولت عراق این رود را از سد دربندیخان به نام دیاله می شناسد
پس از خروج نیروهای سازمان مجاهدین خلق ایران از این قرارگاه در سپتامبر ۲۰۱۳، و از زمان حملۀ داعش به استان دیاله در عراق، این کمپ در اختیار حشدالشعبی قرار گرفت و از آن زمان به «اردوگاه شهید ابومنتظر المحمداوی» تغییر نام داد.
العراقیه با کسب ۹۱ کرسی از مجموع ۳۲۵ کرسی در ردهٔ اول انتخابات قرار گرفت. بهترین نتایج العراقیه در مناطق سنی‌نشین بود. این ائتلاف در ۵ استان دیاله، انبار، صلاح‌الدین، نینوا و کرکوک در مقام اول جای گرفت.
آمُرلی یا آمِرلی شهری در شهرستان توزخرماطو در استان صلاح‌الدین در شمال عراق و در نزدیکی مرز با استان دیاله است و با مرز ایران حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد. جمعیت این شهر را بیشتر ترکمان‌های شیعه مذهب تشکیل می‌دهند. در جریان حمله داعش به عراق، این شهر از ماه ژوئن تا آخر اوت سال ۲۰۱۴ در محاصره داعش بود. در ۸ شهریور ۱۳۹۳ (۳۰ اوت ۲۰۱۴) ارتش عراق با همراهی گروه‌های مسلح شیعه به فرماندهی قاسم سلیمانی و پیشمرگه‌های کرد عملیات مشترکی را علیه نیروهای داعش آغاز کردند که به شکست حصر این شهر در روز بعد انجامید. آزادسازی این شهر تاکنون نمونه بارزی از جنگ‌های نامنظم بوده است که از ویژگی مذکور به دفعات در منابع مختلف یاد شده است. و تماثیل آن را به مصطفی چمران بنیانگذار این جنگها نسبت داده اند.