معنی کلمه تفسیر موضوعی در دانشنامه اسلامی
در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن مجید در حوادث و مناسبت های گوناگون نازل شده است، جمع آوری و جمع بندی و از مجموع آن ها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می شود.
اقسام تفسیر موضوعی
تفسیر موضوعی را بر سه قسم دانسته اند:۱. تفسیر کلمه ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آن ها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه "حق" یا کلمه "ولاء"؛۲. بررسی موضوعی خاص در یک سوره؛ مثلا بررسی "خداشناسی" در سوره حمد؛۳. بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته اند؛ مانند: بررسی آیات "جهاد" یا "معاد" یا "اخلاق" در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد.
تاریخچه
درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم دارد، اما اصطلاح "تفسیر موضوعی" در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
اقوال درباره تفسیر موضوعی
...
[ویکی شیعه] تفسیر موضوعی، تفسیر موضوعی در برابر تفسیر ترتیبی شیوه ای در تفسیر آیات قرآن کریم است که مفسر از طریق آن به استنباط دیدگاه قرآن درباره موضوعی مرتبط با انسان و جهان هستی می پردازد.
عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات فکری و فرهنگی بنیادین در قرن چهاردهم است که برخی مفسران و مصلحان دینی بر ضرورت آن تأکید ورزیده اند. این شیوه تفسیر هنوز گام های آغازین خود را برمی دارد و تا رسیدن به بلوغ و پختگی فاصله زیادی دارد.
به نظر شهید صدر در عصر حاضر مسلمانان نیازمند استخراج و تنظیم نظر اسلام درباره همه رشته ها و شاخه های معرفت انسانی اند، تا در مواجهه با دیدگاه های فراوانی که دانشمندان مغرب زمین در زمینه های مختلف عرضه می کنند، از دیدگاه اسلام باخبر بوده، از آن دفاع کنند. همچنین نیازمند آن اند که دیدگاه و حکم اسلام را درباره موضوعات جدید و تجاربی بدانند که بشر در زندگی به آن ها رسیده است و تفسیر موضوعی تنها راهی است که ما را قادر می سازد در برابر موضوعات گوناگون زندگی بشر به نظریه های اساسی اسلام و قرآن دست یابیم.
[ویکی اهل البیت] 'تفسیر موضوعی' یکی از انواع تفسیر قرآن است که به شکلی غیرترتیبی قرآن را تفسیر می کند.
در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن مجید در حوادث و مناسبت های گوناگون نازل شده است، جمع آوری و جمع بندی و از مجموع آن ها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می شود. در این روش دیدگاه قرآن درباره موضوعی خاص با استفاده از مجموع آیات مرتبط تبیین می شود.
درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله دارد، اما اصطلاح 'تفسیر موضوعی' در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
تفسیر موضوعی با وجود مزیت در کشف دیدگاه های قرآن کریم، هرگز ما را از تفسیر ترتیبی بی نیاز نمی کند. تفسیر موضوعی در مراحل ذیل به تفسیر ترتیبی نیازمند است: