معنی کلمه ستاد بسیج اقتصادی کشور در دانشنامه اسلامی
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ همزمان با اولین هفته ی آغاز به کار دولت شهید رجائی شروع شد، عوارض و پیامدهای فراوانی را برای دولت و مردم ایران به دنبال داشت. محاصره ی اقتصادی، ناامنی بنادر و اختلال در امر صادرات و واردات، کمیابی و گرانی کالاها و مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی عدیده ای را پدید آورد و دولت را بر آن داشت تا تدابیر ویژه ای برای مقابله با این وضعیت اتخاذ کند.
بدین منظور هیئت وزیران در جلسه ی ۵ مهر ۱۳۵۹ تشکیل ستادی به نام «ستاد بسیج اقتصادی کشور» را تصویب نمود تا با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور تصمیمات مقتضی را اتخاذ و آنها را از طریق سازمان های مسئول به مرحله ی اجرا بگذارد. اعضای تصمیم گیرنده ی ستاد مرکب از وزرای وزارتخانه های نفت، صنایع و معادن، کار و امور اجتماعی، کشاورزی، کشور، نیرو، امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، دفاع و رؤسای سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی ایران یا نمایندگان تام الاختیار آنان به ریاست نخست وزیر بود.
بر اساس بخش دیگر این مصوبه، قرار شد دولت از مجلس شورای اسلامی تقاضا نماید که عده ای از نمایندگان مجلس در این ستاد و کمیته های فرعی آن که متعاقباً تشکیل خواهد شد، شرکت نمایند. شرکت نمایندگانی از بخش خصوصی نیز بلامانع اعلام شد. همچنین دبیرخانه ی ستاد و محل تشکیل جلسات آن در نخست وزیری تعیین شد و مصوبات ستاد مزبور می بایست در صورت نیاز به تصویب هیئت وزیران نیز برسد و از اولویت خاصی برخوردار باشد. (مجموعه ی تصویب نامه….، ۱۷)
بر اساس مصوبه ی مورخه ی ۱/۸/۱۳۵۹ هیئت وزیران، جهاد سازندگی (همان، ۲۲۸) و مصوبه ی مورخه ی ۷/۸/۱۳۵۹ وزارت راه و ترابری نیز به عضویت ستاد بسیج اقتصادی کشور درآمدند. (همان، ۲۷۸) این ستاد دارای کمیته ها و کمیسیون های فرعی مختلفی از قبیل کمیته ی نظارت بر قیمت ها و نحوه ی اجرای توزیع کالاهای اساسی کمیته ی اشتغال، کمیته ی تولید و تدارک کالاهای اساسی، کمیته ی سوخت و انرژی، کمیته ی هماهنگی حمل و نقل، کمیته ی توزیع کالاهای اساسی و کمیته ی کالارسانی به مناطق روستایی و عشایری بود. (مرکز اسناد…، ۶ ـ ۱)
در مورد شرح وظایف و اقدامات ستاد به جز موارد کلی مندرج در تصویب نامه ی مورخه ی ۵ مهر ۱۳۵۹ چنین آمده است: رسیدگی به مشکلات و مسائل اقتصادی کشور؛ تهیه و تصویب طرح های کوتاه مدت و میان مدت جهت مقابله با بحران های اقتصادی؛ تهیه و تنظیم پیشنهادات لازم برای حل مسائل حاد کشور که خارج از وظایف جاری یک وزارتخانه و یا سازمان های تابعه ی آن است؛ بسیج کلیه ی ارگان های مختلف دولتی برای واکنش سریع در مقابل مسائل حاد اقتصادی؛ بسیج کلیه ی ارگان های غیردولتی و نهادهای انقلابی و مردم برای مقابله با بحران های اقتصادی؛ ایجاد هماهنگی بین ادارات مختلف استان ها از طریق ستادهای بسیج اقتصادی استان ها جهت اجرای مصوبات ستاد بسیج اقتصادی کشور و حل مسائل اقتصادی موجود در منطقه.
در اساسنامه ی موقت ستاد قید شده بود که این ستاد به ریاست نخست وزیر وقت و تحت سرپرستی وزیر مشاور در امور اجرایی و با بودجه ی نخست وزیری و در استان ها با تعیین شرح وظایف مربوطه، زیر نظر استانداران اداره خواهد شد و کارکنان آن جز در موارد خاص از مأموران مشغول خدمت در دستگاه های دولتی تأمین خواهد شد. (ستاد بسیج اقتصادی..، ۶۳)
نخستین اقدام ستاد، ایجاد نظام سهمیه بندی یا کوپنی برای توزیع عادلانه ی ارزاق و مایحتاج عمومی اساسی مردم از جمله: قند، شکر، روغن، نفت و بنزین بود که به دلیل ایجاد امنیت روانی در جامعه مورد استقبال مردم قرار گرفت. (انقلاب در بحران، ۵۷ ـ ۲۵۶)