معنی کلمه حقوق بشر در دانشنامه آزاد فارسی
حقوق مدنی و سیاسی فرد در ارتباط با دولت. به موجب منشور سازمان ملل متحد، نقض حقوق بشر از جانب کشورها مسئلۀ اصلی این سازمان است، اگرچه بند هفت مادۀ دو همین منشور با منع مداخله در امور داخلی کشورها جلوی اجرای این تکلیف را گرفته است. اعلامیۀ جهانی حقوق بشر، که در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید، براساس اعتقاد به حقوق، برابری و آزادی ذاتی انسان ها پایه ریزی شده است و در مادّۀ ۲۸ آن آزادی های بنیادی مدنی، سیاسی و اقتصادی را برشمرده اند که باید ترویج شوند. این اعلامیه، با این که از نظر حقوقی برای دولت ها الزامی نیست، قدرت معنوی بالایی دارد. در ۱۹۶۶، دو پیمان نامه دربارۀ حقوق بشر به تصویب رسید؛ یکی دربارۀ حقوق مدنی و سیاسی، و دیگری دربارۀ حقوق اجتماعی و اقتصادی. پیمان نامۀ نخست دربر گیرندۀ این موارد است: آزادی اندیشه و عقیده؛ حق آزادی و محاکمۀ عادلانه؛ حق برخورداری از حریم خلوت؛ حق تعیین سرنوشت خود؛ آزادی از تبعیض بر مبنای جنسیت، نژاد، دین، ملیت، یا سیاست؛ و حمایت در برابر مجازات غیرانسانی. این دو پیمان نامه برای دولت هایی که آن ها را به تصویب رسانده اند از نظر حقوقی الزام آورند. این پیمان نامه ها دربردارندۀ نوعی سازوکار اجرایی اند و در پیمان نامۀ حقوق مدنی و سیاسی تأسیس کمیتۀ حقوق بشر برای دریافت شکایات مقرر شده است. همچنین، برای کمک به حل و فصل اختلافاتی که میان دولت ها بر سر مسائل حقوق بشر وجود دارد یک نهاد مصالحه و آشتی نیز می توان تشکیل داد. این پیمان نامه تفاهم نامه ای اختیاری هم دارد که برای اولین بار به اشخاص اجازه می دهد دربارۀ نقض حقوق انسانی خود دادخواست دهند. تا ۱۹۹۸، جز چین، ۱۴۰ کشور پیمان نامۀ حقوق مدنی و سیاسی را تصویب کرده اند. کمیسیون حقوق بشر ملل متحد را شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد در ۱۹۴۶ تشکیل داده است. کمیسیون هر سال به مدت تقریباً شش هفته تشکیل جلسه می دهد. کمیسیون عرصه ای است عمومی برای بحث دربارۀ حقوق بشر؛ نظارت بر بررسی گزارش هایی که دولت ها دربارۀ پیشرفت های خود در زمینۀ حقوق بشر و دشواری های فراروی خود عرضه می کنند؛ و نهادی است که در زمینۀ حمایت از حقوق بشر رهنمودهایی برای شورای اقتصادی و اجتماعی فراهم می آورد. این کمیسیون فاقد هرگونه قدرت اجرایی است و برای دستیابی به هدف های خود ناچار است بر مجاب کردنِ دولت ها تکیه کند. در ۱۹۵۲، کمیسیون حقوق بشر کمیسیونی فرعی برای جلوگیری از تبعیض و حمایت از اقلیت ها تشکیل داد. کمیسیون در ۱۹۹۴، برای تحقیق دربارۀ موارد نقض حقوق بشر در روئاندا جلسه ای ویژه تشکیل داد. در ۱۹۴۶، شورای اقتصادی و اجتماعی برای بررسی شرایط زنان در سراسر جهان و توصیه هایی برای بهبود شرایط آنان کمیسیون موقعیت زنان را تشکیل داد. کمیسیون مقاوله نامه های متعددی، با تأیید نهادهای ملل متحد، تدوین کرده که برای دولت های تصویب کنندۀ آن ها الزامی است. در ۱۹۷۵، اعلامیۀ جلوگیری از شکنجه و دیگر برخوردهای بی رحمانه در مجمع عمومی ملل متحد به تصویب رسید. این اعلامیه، اگرچه ارزش حقوقی ندارد، دارای نفوذ معنوی است. نیز، مجمع عمومی خواستار بررسی بیشتر کمیسیون حقوق بشر دربارۀ شکنجه و تلاش های بیشتر برای جلوگیری از آن شد. در فوریۀ ۱۹۹۴، خوزه آگوئالا لاسو از کشور اکوادور در مقام نخستین کمیسر عالی ملل متحد در زمینۀ حقوق بشر تعیین شد. در ۱۹۹۷، مری رابینسون، رئیس جمهور پیشین جمهوری ایرلند، به این سمت رسید. دیگر سازمان های حامی حقوق بشر عبارت اند از عفو بین الملل، که برای آزادی زندانیان سیاسی و تضمین محاکمۀ عادلانه و رفتار انسانی با همۀ زندانیان تلاش می کند؛ دیده بان حقوق بشر، که از گروه های فشار ایالات متحده است و وابستگی حزبی ندارد؛ و گروه حقوق اقلیت ها، که سازمانی بین المللی برای بالابردن آگاهی از مسائل اقلیت ها است. دادگاه اروپایی حقوق بشر به پرونده هایی رسیدگی می کند که کمیسیون اروپایی حقوق بشر به آن ارجاع داده است و به نقض حقوق یک شخص توسط یکی از دولت های عضو اتحادیۀ اروپا مربوط می شود.