معنی کلمه گفتمان مشروطیت در دانشنامه اسلامی
از جمله روش هایی که اخیرا با استفاده از آن به بررسی وقایع و حوادث تاریخی واجتماعی و سیاسی و... می پردازند، روش و نظریه گفتمان می باشد. مطابق نظریه گفتمان، هر گفتمان یک منظومه معنایی است که واژه ها و نشانه (signifier) های آن در کنار هم و در پیوند با یکدیگر یک مجموعه معنادار را می آفرینند.
حسینی زاده، محمد علی، اسلام سیاسی در ایران، دانشگاه مفید، تابستان ۱۳۸۶، ص۲۰.
مشروطیت به مثابه گفتمان، ریشه در بی قراری (dislocation) و آشفتگی های فراگیر جامعه ایرانی قرن نوزدهم قرار داشت
حسینی زاده، محمد علی، اسلام سیاسی در ایران، دانشگاه مفید، تابستان ۱۳۸۶، ص۷۱.
گفتمانها قبل از پیروزی خصلتی عام گرا و استعاری گونه دارند که سبب برانگیخته شدن گروههای زیادی به طرفداری از آنها می شود. در این مرحله گفتمانها با تفسیری عام از بحرانها، خود را به عنوان چارچوبی تعیین کننده برای مجموعه ای از تقاضاهای متنوع معرفی می نمایند و این ادعا را دارند که قادر به بازسازی همه حوزه اجتماعی (social imagination) هستند.اما از آنجا که واقعیت اجتماعی پیچیده و متکثر است و در جامعه تقاضاهای گوناگون و فراوانی وجود دارد طبیعتا بازنمایی همه آنها از سوی یک گفتمان امکان پذیر نمی باشد و گفتمان، ناگزیر در فرایند سیاست اجرایی، از حالت عام گرایی فاصله گرفته و به خاص گرایی و نمایندگی بخشی از جامعه روی می آورد.گفتمان مشروطیت قبل از پیروزی، جامعه ای توسعه یافته را بازنمایی می کرد که سازگار با سنت های اسلامی و شیعی به نظر می رسید و این ادعا را داشت که در پی ایجاد سازواره ای تئوریک از شرع و عرف، سنت و مدرنیته می باشد. همین امر یعنی ادعای سازگاری شرع و عرف، توسعه و سنت اسلامی توسط مشروطه خواهان، سبب پشتیبانی علما از آن شد.با از میان رفتن دشمن مشترک و هژمون شدن گفتمان مشروطیت، دیری نپایید که این گفتمان در اثر رویارویی با واقعیت های اجتماعی و اختلافات بنیادین بر سر حدود و معانی نشانه هایی چون آزادی، قانون، برابری و مجلس، «غیری» را در درون خود به نام مشروعه خواهان پروراند.
← افول مشروطیت
...