چیش پش

پارسیان پس از ورود به این سرزمین تحت ریاست هخامنش حکومت کوچک خود را تشکیل دادند. پس از مرگ هخامنش پسرش چیش پیش پادشاه شهر انشان نامیده شد و رسماً در قلمرو گسترده‌تری به فرمانروایی پرداخت و ایالت تازه‌ای را که پارسه نامیده شد (فارس کنونی) به دیگر متصرفات خود پیوست.

در سال ۶۷۷ پ. م، دوازدهمین سال سلطنت خود، حاکم شیانگ هنگام مبارزه علیه چوانرونگ در چیشان درگذشت. پس از او پسرش حاکم ون چین جانشین او شد. او در چوانچیوبه خاک سپرده شد و آرامگاه او در شهرستان لی، استان گانسو کشف شده‌است.

این تپه را محل شهر باستانی انشان می‌دانند. کوروش بزرگ هنگامی که در سال ۵۳۹ ق.م. قدم به بابل نهاد، خود را «شاه انشان» پسر کمبوجیه، شاه انشان، نوهٔ کوروش، شاه انشان، نبیرهٔ چیش‌پش، شاه بزرگ، شاه انشان» خوانده‌است. بر اساس یافته‌های جدید تاریخی، آغاز سلطنت چیش‌پش به حدود ۶۳۵ ق.م. بازمی‌گردد، احتمالاً در فاصله بین ۶۴۸ تا ۶۳۵ ق.م.، یعنی زمانی که ایلامی‌ها درگیر جنگ با آشوریان بودند، مردمی که گروهی از محققان آنان را «انشانی‌ها» و گروهی دیگر نخستین هخامنشیان می‌دانند، حکومت اَنشان را به دست گرفته‌اند. بنابر تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، از آثار دوران هخامنشی در این تپه، چند تکه سفال به دست آمده که آن را به موزه ایران باستان منتقل نموده‌اند.

در سال ۷۵۳ پ. م حاکم ون دفتر تاریخ‌نگاری را برای ثبت تاریخ رسمی چین تأسیس کرد. در ۷۵۰ پ. م او قبایل رونگ را که سرزمین سابق ژو را اشغال کرده بودند شکست داد. او قلمرو شرق چیشان را به ژو برگرداند و بقیه را برای چین نگه داشت زیرا پادشاه پینگ ژو به پدر حاکم ون، حاکم شیانگ قول داده بود که اگر بتوانند مردم رونگ را بیرون کنند، چین می تواند سرزمین غرب چیشان را حفظ کند. قلمرو چین بسیار گسترش یافت.

مشخص نیست که اولین عضو سلسله، هخامنش، یک شخصیت اسطوره‌ای بوده یا یک پادشاه واقعی؛ اما خواه تاریخی یا اسطوره‌ای، وی برای هخامنشیان به‌عنوان پدر شناخته می‌شده‌است. ظاهراً، پادشاهی هخامنشی توسط چیش‌پیش بین پسرانش، آریارمنه و کوروش یکم تقسیم شد. از آن پس، این سلسله دارای دو شاخه از نوادگان آریارمنه پادشاهان پارس و نوادگان کوروش یکم پادشاهان انشان بودند. کمبوجیهٔ یکم، پسر کوروش یکم و پدر کوروش بزرگ، تحت فرمانروایی ایشتوویگو، پادشاه ماد، سلطنت، و با ماندانا، دختر پادشاه بزرگ ازدواج، و سپس علیه ایشتوویگو قیام کرد و در این شورش کشته شد. پسرش، کوروش بزرگ، قلمرو پدربزرگ خود را با موفقیت فتح، و شاهنشاهی هخامنشی را بنیان نهاد.

حاکم ون جانشین پدرش حاکم شیانگ چین شد، که در سال ۷۶۶ پ. م در حالی که در جنگ با چوآنرونگ در چیشان بود درگذشت. او پایتخت چین را از چیان (汧، در شهرستان لونگ، شاآنشی امروزی) به چوانچیو (犬丘، که شیچوی نیز نامیده می‌شد، در شهرستان لی، گانسو امروزی) برگرداند، اما در سال ۷۶۲ پ. م، پایتخت را دوباره به تلاقی رودخانه های کیان و وی منتقل کرد.

نیای کوروش برای چندین نسل بر قبایل پارس حکمرانی می‌کرده‌اند که از حکاکی‌ها و گزارش‌های تاریخ معاصر کوروش هویدا است. در سنگ‌نبشتهٔ کوروش در پاسارگاد آمده است: «من کوروش شاه هستم، شاه هخامنشی»، «کوروش، شاه بزرگ، شاه هخامنشی» یا «کوروش، شاه بزرگ، پسر کمبوجیه، شاه هخامنشی». در حکاکی‌های شهر بابل از اور این‌گونه شروع می‌کند: «کوروش، شاه تمام جهان، شاه سرزمین انشان، پسر کمبوجیه، شاه سرزمین انشان» و در استوانهٔ کوروش، کوروش خودش را «فرزند کمبوجیه، شاه بزرگ شهر انشان، نوادهٔ کوروش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان نواده چیش پیش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، از خانواده‌ای که همیشه پادشاه بوده است» معرفی کرده است.

نام قوم پارس برای اولین بار در سالنامه‌های شلمنسر سوم شاه آشور در شرح لشکرکشی‌اش به حدود کوه‌های زاگرس به میان آمده است. آشوریان این قوم را در ۸۴۴ پ.م. شناخته‌اند. قوم پارس قبلاً در شمال غربی ایران کنونی در مغرب و جنوب غربی دریاچه ارومیه مستقر بوده و سپس به تدریج به جنوب متمایل شده و این انتقال در نتیجهٔ فشار دولت‌های اورارتو و امپراتوری آشور بوده است. این قوم به احتمال قوی در حدود سال ۷۰۰ پ.م. در مغرب کوهستان زاگرس جایگزین شدند و مرکز حکومت آن‌ها مطابق نوشتهٔ آشوریان پارسوماش نامیده شد. کاوش‌های جدید نشان می‌دهد که پارسیان ابتدا در پارس ساکن شده و سپس انشان را تصرف نمودند. پارسیان پس از ورود به این سرزمین تحت ریاست هخامنش حکومت کوچک خود را تشکیل دادند. پس از مرگ هخامنش پسرش چیش‌پیش پادشاه پارس نامیده شد و با تصرف انشان را که به تازگی از قلمروی دولت ایلام تصرف شده بود، رسماً در قلمروی وسیعتری به فرمانروایی پرداخت.

طبق نوشته‌های هرودوت، هخامنشیان از طایفهٔ پاسارگادیان بوده‌اند که در پارس اقامت داشته‌اند و سر سلسلهٔ آن‌ها هخامنش بوده‌است. نامدارترین سرکرده اتحادیه قبائل پارس در نیمه قرن ۷ پ م چیش پیش دوم است که تا سال ۶۴۰پ م ریاست قبائل پارس را در دست داشت. او چیش پیش پور کوروش پور کمبوجیه پور چیش پیش پور هخامنش بود، که همه‌شان سرکردگان قبائل پارس بودند. اگر برای هر کدام از اینها حدود ۴۰ سال در نظر بگیریم، می‌توان گفت که در زمانی که پارسها در منطقهٔ پارسوای یادشده در سند آشوری (یعنی سال ۸۳۴ پ م) اقامت داشته‌اند، ریاستشان در دست هخامنش بوده‌است.