معنی کلمه پر کردن جهنم در دانشنامه اسلامی
قال اخرج منها مذءومـا مدحورا لمن تبعک منهم لاملان جهنم منکم اجمعین. «فرمود: از آن (مقام) با ننگ و عار و خواری بیرون رو، و سوگند یاد می کنم که هر کس از آنها از تو پیروی کند جهنم را از شما همگی پر می کنم!».در آخرین آیه مورد بحث بار دیگر فرمان بیرون رفتن ابلیس از حریم قرب خدا و مقام و منزلت بالا صادر می شود، با این تفاوت که در اینجا حکم طرد او به صورت تحقیرآمیزتر و شدیدتر صادر شده است و شاید به خاطر لجاجتی بود که شیطان در مورد اصرار در وسوسه افراد انسان به خرج داد، یعنی در آغاز تنها گناه او سرکشی از اطاعت و فرمان خدا بود و به همین جهت فرمان خروج او صادر شد، اما بعدا گناه بزرگ دیگری بر گناه خود افزود و آن تصمیم گمراه ساختن دگران بود، به او فرمود: از این مقام با بدترین ننگ و عار بیرون رو و با خواری و ذلت فرودآی! (قال اخرج منها مذئوما مدحورا). و سوگند یاد می کنم که هر کس از تو پیروی کند، جهنم را از تو و آنها پرسازم (لمن تبعک منهم لاملئن جهنم منکم اجمعین).
مکان دارالبوار
قال فالحق والحق اقول• لاملان جهنم منک وممن تبعک منهم اجمعین. «فرمود: به حق سوگند، و حق می گویم. که جهنم را از تو و پیروانت همگی پر خواهم کرد».آنچه از آغاز سوره تا به اینجا بوده همه حق بوده است، و آنچه پیامبران بزرگی که گوشه ای از زندگانیشان در این سوره آمده به خاطر آن پیکار و مبارزه کردند حق بوده، سخن از قیامت و عذاب دردناک طاغیان و انواع مواهب بهشتیان که در این سوره به میان آمد همه حق بود، پایان سوره نیز حق است و خداوند به حق سوگند یاد می کند و حق می گوید که جهنم را از شیطان و پیروانش پر می کند تا در برابر حرف ابلیس در مورد اغوای انسان ها که با قاطعیت ادا شد پاسخ قاطعی بیان فرموده باشد و تکلیف همه را روشن کند. به هر حال این دو جمله مشتمل بر تاکیدات فراوانی است: دو بار روی مساءله (حق) تاءکید کرده و سوگند یاد نموده، و جمله (لاملئن) نیز با نون تاءکید ثقیله همراه است، (اجمعین) نیز تاءکید مجددی بر همه اینهاست، تا کسی کمترین تردید و شکی در این باره به خود راه ندهد که برای شیطان و پیروانش راه نجاتی نیست و ادامه خط آنها به دارالبوار منتهی می گردد.
سوگند خداوند به پر نمودن جهنم
فلولا کان من القرون من قبلکم اولوا بقیة ینهون عن الفساد فی الارض الا قلیلا ممن انجینا منهم واتبع الذین ظـلموا ما اترفوا فیه وکانوا مجرمین• ... لاملان جهنم من الجنة والناس اجمعین. «چرا در قرون (و اقوام) قبل از شما دانشمندان صاحب قدرتی نبودند که از فساد در زمین جلوگیری کنند، مگر اندکی از آنها که نجاتشان دادیم و آنها که ستم می کردند از تنعم و تلذذ پیروی کردند و گناهکار بودند (و نابود شدند). مگر آنچه پروردگارت رحم کند و برای همین (پذیرش رحمت و در سایه آن تکامل) آنها را آفرید و فرمان پروردگارت قطعی است که جهنم را از (سرکشان و طاغیان) جن و انس پر خواهم کرد». (لام «لاملان» برای قسم است. ).
اختیار ملاک پاداش و عذاب
...