هواگرد پیشرو

در قسمت جنوبی خط مقدم، سرعت پیشروی نیروهای گودریان در ارتش دوم زرهی با اتمام سوخت سپاه ۲۴ موتوریزه به شدت کاهش یافت. هواگردهای لوفت‌وافه که امکان فرود بر سطح گل‌آلود منطقه را نداشتند، سوخت مورد نیاز گودریان را از آسمان برای او پرتاب کردند. چهار هواگرد تهاجمی ایل-۲ با غافلگیر کردن ستونی از نیروهای موتوریزه آلمانی در جاده بین اریول و متسنسک، با حمله در ارتفاع پایین ۱۵ خودروی زرهی و ۳ کامیون سوخت را منهدم نمودند. این گونه حوادث بدین جهت رخ می‌داد که در اثر فواصل بسیار گسترده، جنگنده‌های لوفت‌وافه قادر به پوشش کامل ناحیه عملیاتی نبودند. جناح چپ ارتش دوم زرهی به همراه بیشتر نیروهای ارتش دوم ورماخت تا روز ۲۰ اکتبر همچنان درگیر محاصره بریانسک بود. لشکر نهم زرهی در جناح راست ارتش دوم زرهی ورماخت در حال پیشروی به سمت کورسک بود. روز ۱۲ اکتبر سپاه ۲۴ موتوریزه ورماخت نهایتاً خود را به متسنسک رساند. با مقاومت سرسختانه سپاه ۱ تفنگ‌دار محافظ شوروی، تهاجم گودریان در متسنسک کاملاً متوقف شد تا زمان بیشتری برای ارتش سرخ جهت تقویت دفاع تولا فراهم آید.

نهایتاً اندکی پس از ساعت ۳ بامداد روز ۲۲ ژوئن عملیات با گلوله‌باران مواضع مرزی دشمن توسط توپخانه آغاز شد. با توجه به تعداد اندک اهداف سخت در مجاورت مرز، این گلوله‌باران در حوزه عملیاتی گروه ارتش شمال نسبت کوتاه بود. گروه ارتش شمال هنگام آغاز تهاجم از پشتیبانی هوایی ۴۰۰ هواگرد ناوگان ۱ هوایی لوفت‌وافه برخوردار بود. مه غلیظ تا ساعت ۵ بامداد باعث سردرگمی مهاجمان شده بود. گروه زرهی ۴ تحت فرمان ارتشبد اریش هوپنر نقش سرنیزه زرهی این گروه ارتش را بر عهده داشت. در جناح شمالی این گروه زرهی، با اقدام به ضد حمله نیروهای مکانیزه ارتش سرخ، نبرد سنگینی بین تانک‌های طرفین در نبرد راسینیای درگرفت. نهایتاً با ارسال نیروی کمکی، بیشتر نیروهای دشمن در این موضع به محاصره درآمده و منهدم شدند. در جناح جنوبی گروه زرهی ۴ موفقیت‌های بزرگ‌تری به دست آمد. این نیروها توانستند روز نخست ۸۰ کیلومتر و در عرض ۱۰۰ ساعت ۳۲۰ کیلومتر پیشروی کنند و در ۲۶ ژوئن بر دونابورگ مسلط شوند. شکاف حاصل از عقب نشستن ارتش یازدهم شوروی به سمت اوپوچکا در شرق و حرکت سپاه هشتم آن به سمت ریگا در شمال، راه را کاملاً برای نیروهای زرهی گروه ارتش شمال تا رود دوینا هموار ساخته بود. بدین ترتیب نیروهای جلودار گروه ارتش شمال نیمی از راه لنینگراد را تنها در عرض ۵ روز طی کردند.

در میانه نبرد منطقه مینسک گروه زرهی ۳ پیشروی پرسرعت به سمت شرق این بار جهت ناحیه اسمولنسک را از سر گرفت. گروه ۳ نیز هم‌پای یگان‌های زرهی در عمل خاک شوروی پیش می‌رفت. این گروه ابتدا روز ۶ ژوئیه در لیپیل در جنوب شرقی ویتبسک و سپس در پایان ماه در موژنا در شمال شرقی اسمولنسک مستقر شد. جنگنده‌های گروه غالباً تنها چند ساعت پس از تصرف پایگاه‌های هوایی توسط نیروی زمینی، وارد آن‌ها می‌شدند. مقاومت هوایی شوروی به شکل روزافزونی در میانه ماه ژوئیه افزایش می‌یافت. نتیجتاً تعداد پیروزی‌های هوایی گروه ۳ هم با سرعت زیاد می‌شد. تنها در دو روز ۲۶ و ۲۷ ژوئیه ۳۶ هواگرد شوروی قربانی خلبانان گروه شدند. تمامی این شمار جز چهار مورد، بمب‌افکن‌های دو موتوره بودند.

نیروهای زرهی گودریان حرکت خود را از ۹ ژوئن آغاز کردند. جناح ۵۳ شکاری موظف پیشروی این نیرو به سمت جنوب را پوشش دهد. همان روز گروه‌های ۱ و ۳ هر کدام سه جنگنده فرانسوی را در ناحیه رتل-رن سرنگون کردند. گروه بخت‌آوری کمتری داشت. ستوان یکم اتو بونر، افسر فنی این گروه در درگیری نزدیک با دشمن مجبور به بیرون پریدن از هواگرد آسیب‌دیده خود شد و به اسارت درآمد. این آخرین تلفات جناح در کل کارزار فرانسه بود.

در قسمت شمالی خط مقدم، یگان‌های زرهی ارتشبد هرمان هوت در گروه زرهی ۳ ورماخت با پشتیبانی ۴ جناح جنگنده و هواگرد تهاجمی لوفت‌وافه، همان روز نخست با تهاجم متمرکز ۲۰ کیلومتر در خطوط دشمن پیشروی کردند و اتصال بین ارتش‌های نوزدهم و سی‌ام جبههٔ غربی شوروی را در شمال شهر دوخوفشچینا شکافتند.

۲ اکتبر، ارتش دوم ورماخت شبانگاه حملهٔ مستقیمی را از جانب غرب علیه هر سه ارتش جبههٔ بریانسک شوروی آغاز کرد. پیاده‌نظام ارتش دوم ورماخت بدون پشتیبانی زرهی، در مقابل مقاومت شدید، ضدحملات تانک‌ها و آتش قدرتمند توپخانهٔ شوروی، پیشروی کندی به‌سمت رود دسنا داشت اما دست‌کم توانست بیشتر نیروهای یریومنکو را درگیر خود نگاه دارد. همزمان لشکرهای هفدهم و هجدهم زرهی سپاه ۴۷ موتوریزه گروه زرهی ۲ با ادامهٔ حرکت به‌سمت شمال در جانب کاراچف در ۴۵ کیلومتری شرق شهر بریانسک، با رخنه در پشت سر ارتش‌های سیزدهم و سوم شوروی، در حال تکمیل محاصره کل نیروهای جبههٔ بریانسک شوروی بودند. در واکنش، یریومنکو جهت متوقف‌کردن پیشروی سپاه ۴۷ موتوریزهٔ ورماخت، با لشکرهای ۶ و ۲۹۸ تفنگ‌دار به طرف سردینا-بودا اقدام به ضدحمله کرد و به یرماکوف دستور داد جهت محافظت از دمیتریف-لگوفسکی، به سمت شرق یورش ببرد. ضدحملات یریومنکو زیر حملات متمرکز صدها هواگرد لوفت‌وافه با شکست مواجه شد. یریومنکو که از همه جهات به‌شدت تحت فشار بود، اواخر روز ۳ اکتبر از شاپوشنیکوف درخواست مجوز عقب‌نشینی به مواضع دفاعی جدید کرد اما این درخواست پذیرفته نشد. حملات ۸۰ هواگرد تهاجمی و بمب‌افکن لوفت‌وافه در روز ۴ اکتبر علیه خطوط آهن و تحرکات نیروهای شوروی در نواحی سومی-لگوف-کورسک ارتباط جبهه‌های بریانسک و جنوب غربی شوروی را کاملاً قطع کرد. تانک‌های گودریان ۵ اکتبر خط آهن بریانسک-مسکو را نیز مسدود کردند.