معنی کلمه نکات نو در اصول فقه در دانشنامه اسلامی
خبر واحد ، سیره عقلا ، اطمینان .
نکاتی در باب حجیت خبر واحد
بحث حجیت خبر واحد را معمولاً از مباحث اصول فقه می دانند که پایه گذاری حجیتش توسط مرحوم شیخ طوسی نهاده شد و پیوسته بسط و گسترش یافت و امروزه قریب به اتفاق، آن را حجت می دانند و کسی این مبحث را زاید نمی شمرد. به ویژه که در بحث آیات قرآن ، طلبه تفسیر چند آیه را فرا می گیرد و خودش به خودی خود فایده است، و در بحث روایات با برخی از آنها آشنا می شود و از ثقه بودن برخی اطمینان حاصل می کند و.... بالاخره از اجماع می گذرد و در بحث بنای عقلا و سیره عقلا، حجیت خبر واحد برایش ثابت می شود. پس این بحث جزء زواید نیست.اما به نظر می رسد بیشتر این مباحث به شکل فعلی آن غیرضروری است؛ زیرا تفسیر آیات را طلاب باید جدا، با روش و متد خاص خود و به نحو جامع نگر و با بررسی تمامی احتمالات مطرح شده در آیه ها فرا بگیرند. روایات را نیز همین طور.
اهمیت توجه به سیره عقلا در حجیت خبر واحد
بنابراین تنها باید بحث بنای عقلا مطرح شود تا روشن گردد عقلا برای خبر واحد در کجا، چقدر ارزش قائل هستند و معلوم شود که عقلا به خبر واحد، از باب تعبد عمل نمی کنند، بلکه چون برای آنان اطمینان عرفی می آورد، عمل می کنند. شاهدش اینکه در مباحث بسیار مهم، یا منتظر چندین خبر می مانند و یا راه احتیاط را پیش می گیرند.تاجر به مجرد باخبر شدن از اینکه فردا جنس های چینی وارد بازار می شود و قیمت ها سقوط می کند، جنس هایش را زیر قیمت نمی فروشد، بلکه با خبر گرفتن از چند فرد مطّلع به یقین می رسد، یا راه احتیاط را پیش می گیرد؛بیمار به مجرد تشخیص طبیب، خود را به زیر تیغ جراحی نمی فرستد، بلکه با پزشکان دیگر مشورت می کند؛مسافری که در تهران کاری ضروری دارد، به مجرد اینکه از یک فرد موثق بشنود که جاده بسته است، از رفتن باز نمی ایستد، بلکه با پلیس و... تماس می گیرد تا یقین حاصل کند که جاده بسته است. آری اگر کار ضروری نداشته باشد، به خبر ثقه گوش می دهد، بلکه اگر برای تفریح قصد سفر داشته باشد، از باب احتیاط به خبر غیرثقه و شایعه نیز گوش می دهد.خلاصه، بنای عقلا بر حصول اطمینان یا احتیاط است، مگر در امور کم اهمیت که حتی ریسک هم می کند، البته بحث ریسک موضوعش جداست و از مرحله تکلیف، که در مباحث اصولْ محور بحث هاست، خارج می باشد، و در آینده پیرامون آن بحث خواهد شد، ان شاء الله.حال که بحث به اینجا رسید، از این نکته غفلت نکنیم که سیره عقلا بر این نیست که به خبرهایی که واسطه های فراوان دارند اعتنا نکنند. به عبارت دیگر اطمینانی که از خبر ثقه بلاواسطه برای عقلا حاصل می شود، با اطمینانی که از خبری که با واسطه های زیاد به او رسیده، تفاوت دارد و دومی اساساً اطمینانی ایجاد نمی کند، اگرچه همه سلسله سند مورد وثوق باشند.
ضرر مباحث طولانی برای حجیت خبر واحد
...