معنی کلمه نقش امریکا در کودتای ۲۸ مرداد در دانشنامه اسلامی
دولت آمریکا از سلطه انحصاری بریتانیا در ایران ناراضی بود.دولت بریتانیا از طریق شرکت نفت توانسته بود در تمام مسائل سیاسی و اقتصادی ایران دخالت کند.دولت آمریکا همواره سعی می کرد به انگلیسی ها گوشزد کند که در قبال خواسته های دولت ایران انعطاف بیشتری نشان دهند؛ اما دولت انگلیس حاضر نبود از مواضع خود عقب نشینی کند.با ملی شدن صنعت نفت در ایران به سلطه انحصاری دولت بریتانیا بر منابع نفتی ایران پایان داده شد. ایالات متحده اقدام دولت ایران را مورد پشتیبانی قرار داد.آمریکا با ملی شدن صنعت نفت در ایران موافق بود؛ اما این موافقت تا آن جا بود که به انحصار شرکت نفت پایان داده شود، نه اینکه صنعت نفت به نحوی که دولت ایران قصد داشت ملی شود.آمریکا همواره از این می ترسید که اگر ایران بتواند نفت را به نحوی ملی کند که اداره تولید و فروش آن را هم کاملا خودش به عهده بگیرد این الگویی می شود برای کشورهای نفت خیز خاورمیانه، زیرا آن ها با پیروی از اقدام دولت ایران تقاضای اقدام مشابهی را می کردند.
همران شدن آمریکا با انگلیس
از زمانی که دموکرات ها در آمریکا بر سر کار بودند، سیاست دولت آمریکا همواره بر حل مساله نفت از طریق راه های دیپلماتیک و باقی ماندن ایران در اردوگاه غرب بود و با سیاست دولت انگلیس که همواره اقدام نظامی علیه ایران را تنها راه حل مساله نفت می دانست به شدت مخالف بود."ترومن"ریس جمهور آمریکا با هرگونه اقدام نظامی علیه ایران مخالف بود. زیرا به عقیده وی هرگونه اقدام نظامی علیه ایران موجب خواهد شد که روس ها هم به ایران تجاوز کنند.انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک بود.پس از برگزاری انتخابات در آمریکا "آیزنهاور" از حزب جمهوری خواه در ژانویه ۱۹۵۳ به ریاست جمهوری رسید.به رغم این که دولت جدید، هنوز مصدق را تنها امید غرب در ایران می دانست اما دولت بریتانیا توانست با استفاده از دسیسه خطر کمونیسم در ایران به دولت جدید آمریکا که بر خلاف دولت گذشته از نفوذ کمونیسم در ایران نگرانی بیشتر داشت بقبولاند که تنها راه حل مساله نفت، سقوط مصدق است. سیاست انعطاف ناپذیر دولت ایران هم که هر نوع پیشنهادی را تنها در چاچوب قانون ملی شدن نفت می پذیرفت در تغییر سیاست دولت آمریکا نقش موثری ایفا کرد.بعد از جنگ جهانی دوم با آغاز جنگ سرد یکی از اهداف سیاست خارجی آمریکا جلوگیری از توسعه نفوذ کمونیسم در کشورهای دنیا به ویژه خاورمیانه بود ایالات متحده همواره ایران را یکی از کشورهایی می دانست که در آن کمونیست ها فعالیت دارند و معتقد بود که باید از نفوذ کمونیسم در ایران جلوگیری کرده آمریکا تصمیم گرفت سیاست سازش با مصدق را کنار بگذارند و با سیاست انگلیس که تنها راه حل مساله نفت را سقوط مصدق می داد همراه شود. در اواخر دهه۱۹۴۰ حزب توده به پشتیبانی شوروی فعالیت هایی در داخل ایران داشت.اما آنقدری که دولت ایالات متحده آن را خطرناک توصیف می کرد نبود، زیرا در آن زمان حزب توده از چنان قدرتی برخوردار نبود که بتواند مقامی را تسخیر کند.نکته قابل توجه این است که نگرانی از به قدرت رسیدن کمونیست ها در این زمان بیشتر از سوی مقام های سیاسی ایالات متحده و روسای بالای سازمان "سیا" عنوان شده است.وزیر خارجه آمریکا در ۲۹ ژوئیه ۷ مرداد در یک مصاحبه مطبوعاتی چنین گفته بود: «تشدید فعالیت حزب غیر قانونی توده در ایران و اغماضی که دولت ایران نسبت به فعالیت حزب مزبور روا می دارد باعث نگرانی آمریکا شده و موجب شده است که اعطای کمک از طرف آمریکا به ایران را مشکل تر سازد.» همین طور در اسناد سازمان سیا این گونه آمده است: «در حال حاضر حزب توده خطری جدی برای دولت به شمار نمی رود و در سال۱۹۵۴م قادر نخواهد بود، قدرت را در دست بگیرد ولو این که با احزاب و گروه های دیگر ائتلاف کند؛ اما توانایی اعمال خرابکاری و تروریسم را خواهد داشت.
تصمیم نهایی برای کودتا
با روی کار آمدن "آیزنهاور" و "والس" (رییس سازمان سیا) در آمریکا دولت این کشور نسبت به نهضت ملی ایران خیانت و توطئه چینی و همراهی کامل با انگلیس ها را برای سرنگون کردن دولت مصدق را پیشه خود ساخت. مقدمات این چرخش از اسفند ۱۳۳۱ مارس/ ۱۹۵۳ با سفر "ایدن" به واشنگتن و تشکیل کنفرانسی مرکب از وزرای خارجه دو کشور و مشاوران آن ها آغاز شد و نتیجه کنفرانس چیزی جز سقوط دولت مصدق نبود.ولی به دلایلی چند این موضوع تا اول تیر ۱۳۳۲ اجرای آن قاطعیت کامل و نهایی نیافته بود.هر چند قبل از آن اقداماتی صورت گرفته بود.در جلسه اول تیر ۱۳۳۲/ ژوئن ۱۹۵۳ که در دفتر وزیر خارجه آمریکا تشکیل شده بود تصمیم نهایی برای آغاز عملیات کودتا و سرنگونی دولت ایران گرفته شد و در این کنفرانس "کرمیت روزولت" را به عنوان فرمانده تعیین کردند.آیزنهاور هم چنان امیدوار بود که با حل دعوای نفتی بتوان بی ثباتی سیاسی را در ایران بر طرف کرد.شورای امنیت ملی در چهارم مارس ابراز داشت که ایالات متحده باید موضع خود را از انگلستان متمایز کرده، وام یکصد میلیون دلاری را به ایران بپردازد؛ اما یک هفته بعد پس از آن که مصدق آخرین دور مذاکرات نفتی را ناتمام گذاشت و "آنتونی ایدن" وزیر امور خارجه انگلستان از "دالس" خواست که به ایران کمک نکند، آیزنهاور موضع خود را تغییر داد و اعلام کرد که تقریبا با اطمینان می توان گفت چنین ابتکار عمل یک جانبه ای از سوی ایالات متحده تاثیری نخواهد داشت.سازمان سیا اختیار یافت که به برنامه ریزی کودتا بپردازد و این تصمیم به اطلاع "هندرسون" (سفیرایالات متحده آمریکا) و "گودیران" (رییس سازمان سیا در ایران) رسانده شد.در چهارم آوریل یک میلیون دلار به پایگاه سیا در تهران داده شد تا بنا به تایید "گودیران" و "هندرسون" در هر راهی که باعث سرنگونی مصدق شود مورد استفاده قرار گیرد
راهکار مصدق
...