نخستین زنان صوفی

تنها معدودی از این زنانِ طرفدار مشروطیت، هوادار حقوق زنان بودند اما نخستین زنانی که در جنبش حقوق زنان ایران شرکت کردند یا خودشان از مشروطه‌خواهان و فعالان جنبش ملی دهه ۱۲۸۰ بودند (مانند صدیقه دولت‌آبادی و بانو امیر صحی ماه‌سلطان) یا از خانواده‌های روشنفکر ملی‌گرا بودند (مانند محترم اسکندری). بعد از سرد شدن تب مشروطه‌خواهی، «انبوه زنان بی‌سواد به اندرونی‌های سابق خود بازگشتند» و تنها زنان تحصیل‌کرده و روشنفکر جنبش حقوق زنان را پی گرفتند.

رپ در پیکوا، اوهایو به دنیا آمد. او در دبیرستان کاتولیک پیکوا تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۰ مدرک کارشناس علوم خود را از دانشگاه دیتون اخذ کرد. او یکی از نخستین زنانی بود که به دانشکده پزشکی دانشگاه سنت لوییس پیوست و در سال ۱۹۵۳ از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد. رپ تحصیلات تکمیلی خود را در زمینهٔ تحقیقات و آموزش فیزیولوژی در دانشگاه گیسن به پایان رساند.

سکینه قاسمی مشهور به پری‌بُلنده ، کارگر جنسی ایرانی بود که پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و در پی به‌آتش کشیده‌شدن محلهٔ شهر نو به‌دست انقلابیون، دستگیر شده و با حکم صادق خلخالی در ۲۱ تیر ۱۳۵۸ به اتهام «فساد فی‌الارض»، همراه با ۲ کارگر جنسی دیگر اعدام شد. در ادبیات معاصر و فرهنگ عامه نیز چند بار به وی و سرنوشتش اشاره شده‌است. از پری بلنده، اشرف چهارچشم و ثریا ترکه به عنوان نخستین زنانی یاد می‌شود که پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ اعدام شدند.

لرتا پس از گرفتن مدرک از مدرسهٔ روس‌ها، در تهران فعالیت تئاتری‌اش را به‌طور حرفه‌ای دنبال کرد. وی از هشت سالگی به روی صحنه رفت و تا آغاز انقلاب اسلامی در ایران به کار هنرپیشگی و کارگردانی پرداخت. او یکی از نخستین زنانی بود که در عرصهٔ هنرهای صحنه‌ای ایران به فعالیت پرداخت. وی در کلوپ موزیکال، کمدی اخوان، کمدی ایران، جامعه باربد، گروه نکیسا، کانون ایران جوان، کانون صنعتی، و مجمع تئاترال تهران همراه با چهره‌های برجستهٔ تئاتر همکاری کرد. در سال ۱۳۳۲ و پس از خروج پنهانی همسرش از زندان و کشور، لرتا نیز از طریق فرانسه برای پیوستن به او به شوروی رفت. در این دوران او در استودیوی تئاتر هنری مسکو تحصیل کرد و در رشتهٔ تئاتر از دانشگاه مسکو فارغ‌التحصیل شد. با اعلام ممنوع‌الورود بودن همسرش، لرتا به ایران بازگشت و همراه با همکاران قدیمی خود، تئاتر کسری را تشکیل داد و در اولین گام نمایش گناهکاران بی‌گناه را به صحنه برد. وی بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ در هفت فیلم سینمایی هم بازی کرد که آخرین آن اسرار گنج دره جنی ساختهٔ ابراهیم گلستان بود. همچنین لرتا در مجموعه تلویزیونی خسرو میرزای دوم که در سال ۱۳۵۶ از تلویزیون ایران پخش شد، ایفای نقش کرد. لرتا سال‌های پایانی عمر خود را در وین سپری کرد.

زینایدا سربریاکوآ (به روسی: Зинаида Серебрякова) نقاش اهل روسیه بود. او به عنوان یکی از نخستین زنان روس شناخته می‌شود که موفق شد جایگاه والایی را در هنر روسیه به عنوان یک «نقاش برجسته» در سبک امپرسیونیسم و هنر واقع‌گرایی به دست آورد.

سیما ایلخان (ملک سیما ایلخان) یکی از نخستین زنانی است که پا به عرصه کارگردانی تلویزیونی گذاشت؛ او متولد تهران و دانش‌آموخته مدرسه عالی تلویزیون و سینما (دانشگاه صدا و سیما) است. وی فعالیت رسمی خود را از سال ۱۳۵۵ در رادیو تلویزیون ملی ایران آغاز کرد.

بی‌بی‌خانم استرآبادی یکی از نخستین زنان ایرانی بود که به نثر نویسی روی آورد.: ۱۸۱  با نشریات تمدن، حبل‌المتین و مجلس همکاری داشت. او نخستین زنی بود که در نشریات رسمی کشور مقاله نوشت و از عملکردش دفاع کرد.: ۴۴۳  به‌طور مثال، مقاله‌ای به قلم او در ۲۷ ربیع الاول ۱۳۲۵ هجری در روزنامهٔ تمدن به چاپ رسید.: ۴۴۳ : ۴۹۵  بی‌بی‌خانم به جز مقالات پراکنده‌اش در نشریات که با نام «بی بی» منتشر می‌کرد و رسالهٔ معایب الرجال، اثر مکتوب دیگری ندارد.

تمنا زریاب پریانی (زاده ۱۳۷۳، محله خیرخانه، کابل) فعال حقوق زنان و فرزند دگروال عبدالظاهر «پریان» از نظامیان سابقه‌دار افغانستان است. تمنا زریاب پریانی، از نخستین زنان معترض افغانستانی در برابر رژیم امارت اسلامی طالبان است. او در انتخابات پارلمانی در واپسین دوره نظام جمهوری کاندیدا بود.