نجم الدوله عبدالغفار

[ویکی نور] «عبدالغفارخان نجم الدوله» به سال1255ق ( و به روایتی1259ق) در اصفهان در خاندانی که به علم و دانش شهره بود، متولد شد. پدر وی ملا علی محمد اصفهانی، از اجلّه فضلای دوران و از زمره مفاخر علمی مسلم شهر اصفهان بلکه ایران محسوب می شد.
عبدالغفارخان علوم مرسوم زمان، به ویژه کل ریاضیات و هیئت قدیم را نزد پدر آموخت و آن گاه به همراه وی به تهران نقل مکان کرد. در آن ایام وی در زمره شاگردان دارالفنون درآمد و با علوم جدید، به خصوص ریاضیات آشنا شد و بر اثر تماس با معلمان فرنگی مدرسه، با زبان های خارجی، به ویژه زبان فرانسه، آشنایی کافی یافت.
دوران تعلم وی در دارالفنون چندان طولانی نبود. به نوشته خود وی هنوز به بیست سالگی نرسیده بود که به تدریس ریاضیات مشغول شد و سمت معلم کل علوم ریاضی دارالفنون بدو محوّل شد.
عبدالغفار برای رفع نارسایی و کمبود کتاب های درسی به خصوص در زمینه علوم و معارف جدید به فکر تالیف متون درسی افتاد و بدین منظور برای تنظیم مراتب تحصیل هر علم که درس می گفت، کتابی در زمینه آن تالیف کرد و ضمنا به نگارش چند کتاب غیر درسی نیز پرداخت. این کتاب ها طیف وسیعی از علوم و فنون مختلف از حساب، هندسه، جبر و مثلثات گرفته تا هیئت، جغرافیا، نقشه برداری و ... را در برمی گرفت. از این رو جای شگفتی نیست که برخی از تذکره نویسان عهد ناصری از وی به عنوان نیوتن عصر و ارشمیدس عهد یاد می کنند.
وی در سال1290ق ملقب به نجم الملک شد که با منصب منجم باشیگری مخصوص دربار همایون و طبع تقویم به حکم شاه مختص او گردید و سپس در سال1313ق لقب نجم الدوله یافت.
وی در طول زندگی خود منشا انواع خدمات علمی و عمرانی ارزنده گردیده