معنی کلمه محمدعلی مدرس افغانی در دانشنامه اسلامی
«محمدعلی مدرس افغانی»، فرزند مرادعلی خان ( معروف به ملامراد) در سال ۱۲۸۴ ش در روستای خاربیه سرزمین کوهستانی جاغوری ـ از توابع استان غزنی ـ افغانستان زاده شد. وی در کودکی با تشویق پدرش به تحصیل علم پرداخت.
مهاجرت به روسیه و مشهد
او در کودکی همراه پدرش به روسیه سفر کرد. هم زمان با ورود ایشان به روسیه، انقلاب کمونیستی در روسیه آغاز شد و آنان روسیه را به قصد مشهد مقدس ترک کردند و در محله حیطه میدان کهنه سکنا گزیدند. وی در این محله به مکتب رفت و در پانزده سالگی جامع المقدمات و سطوح را در مدرسه عباس قلی خان، نزد استادان فرزانه ای مانند بهشتی، شیخ علی نیا و ادیب نیشابوری، فرا گرفت. او استعداد سرشاری داشت و هرچه را می آموخت به دیگران یاد می داد.
← سفر به کربلا و نجف اشرف
استادان دروس سطح و خارج وی عبارتند از آیات عظام: ۱. حکیم ؛۲. خوئی؛۳. آقا ضیاء الدین عراقی؛۴. سید ابوالحسن اصفهانی؛۵. شیخ محمدحسین کاشف الغطا؛۶. سید عبدالاعلی سبزواری؛۷. میرزا آقا اصطهباناتی؛۸. مستنبط؛۹. نائینی؛۱۰. شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی؛۱۱. میرزا حسن دشتی.
هجرت به حوزه علمیه قم
...
[ویکی شیعه] محمدعلی مُدَرِّس افغانی (۱۲۸۴-۱۳۶۵ش) فقیه و استاد ادبیات عرب در حوزه های علمیه نجف و قم.
مدرس در نجف نزد اصفهانی، نائینی، کاشف الغطاء، حکیم درس خوانده، و از آنان و نیز از آقابزرگ تهرانی و صدر گواهی اجتهاد یا اجازه روایت دریافت نمود. طلاب از کشورهای ایران، پاکستان، افغانستان، عراق و هند در درس او شرکت می کردند. تصحیح جامع المقدمات، قواعد الادبیه و قواعد النحویه در شرح عوامل فی النحو، رفع الغاشیه من غوامض الحاشیه در شرح حاشیه ملاعبدالله و الشواهد المنتخبة شرح سیوطی از کتاب های وی است. کتاب المدرس الافضل مدرس مورد توجه الازهر قرار گرفت و پیشنهاد تدریس به او داده شد.
مدرس در ۱۳۵۴ش از عراق اخراج شد و به قم آمد. پیش از آن، او دو بار به توصیه سیدابوالحسن اصفهانی به افغانستان بازگشت و به فعالیت اجتماعی و تدریس و تاسیس مدرسه پرداخت. مدرس در جریان قیام ابراهیم گاوسوار، تلاش نمود بین او و دولت کابل آشتی ایجاد کند. مدرس در ۵ شهریور (سنبله) ۱۳۶۵ش در قم درگذشت.