معنی کلمه محمد حسن مامقانی در دانشنامه اسلامی
از احوال و موقعیت علمی و اجتماعی اجداد آیة الله شیخ محمد حسن مامقانی، اطلاع چندانی در دست نیست ولی همین مقدار مسلم است که بسیاری از آنها از ثروتمندان و افراد با نفوذ مامقان (شهر کوچکی در چند فرسنگی شهر تبریز است) و برخی از آنان از اهل علم بوده اند. آیة الله شیخ عبدالله مامقانی کبیر (وی آیةالله شیخ عبدالله مامقانی، مؤلف کتاب تنقیح المقال است)، پدر آیة الله محمدحسن مامقانی، اولین عالم و فقیه نامدار این خاندان است. با این که ثروت فراوانی از طرف پدر و اجدادش به وی رسیده بود، دست از همه شسته، کمال واقعی را در علم و فضیلت دیده، راهی کربلای معلی شد و بعد از طی مراحل مقدماتی علوم دینی، برای کسب مدارج عالی معارف و احکام اسلامی، نزد بزرگانی همچون: سید محمد مجاهد (۱۲۴۲ق.) ، شریف العلماء حائری مازندرانی (۱۲۴۶ ق.) سید علی طباطبایی (۱۲۳۱ ق.) و دیگران حاضر شده، بهره های فراوان برد تا به درجه بلند مرجعیت نایل آمد و بسیاری از مردم آذربایجان از او تقلید می کردند.آن بزرگوار، شب ها در ایوان شریف حرم مطهر حسینی و ظهرها در مسجدی در محله باب النجف، از محله های معروف کربلا ، اقامه جماعت می کرد. آثار به جا مانده از وی عبارتند از: رساله علمیه و کتاب فی الفقه الاستدلالی که کتاب مذکور مشتمل بر مباحث زکات ، خمس ، صوم ، اعتکاف و حج است. آیة الله شیخ عبدالله مامقانی در سال ۱۲۴۶ق. دار فانی را وداع گفت (بلای طاعون در دو مرحله به فاصله شش ماه در سالهای ۱۲۴۵ و ۱۲۴۶ شهرهای ایران و عراق و به ویژه کربلا را در برگرفت و بسیاری را به کام مرگ کشاند که در میان آنان، عالمانی همچون: شریفالعلماء حائری، شیخ محمدعلی نجفی، حاج ملااحمد مراغی، شیخ عبدالله مامقانی، سیدمحمدباقر قزوینی، شیخ جعفر آل محیی الدین، شیخ خلف کربلایی، سیدعبدالغفور یزدی و سیدکاظم کاظمینی وجود داشتند.) و در ایوان شریف حسینی، در آن جا که در آن اقامه جماعت می کرد، به خاک سپرده شد.
[ویکی شیعه] محمدحسن مامقانی یا ممقانی (۱۲۳۸ق - ۱۳۲۰ق) از فقهای شیعه که پس از وفات میرزای شیرازی به مرجعیت رسید و در ترکیه، قفقاز و ایران، به ویژه در نواحی آذربایجان و تهران مقلّدانی داشت.
محمد حسن مامقانی در ۲۲ شعبان سال ۱۲۳۸ق. در مامقان (در نزدیکی تبریز) متولد شد. پدر او عبدالله مامقانی بود که به مرجعیت رسید و بسیاری از مردم آذربایجان از او تقلید می کردند. پس از تولد محمدحسن، خانواده وی به کربلا مهاجرت کرد و در آنجا ساکن شد.
محمدحسن مامقانی در ۱۸ محرم سال ۱۳۲۳ق. از دنیا رفت و در نجف به خاک سپرده شد. نقل شده است در سال ۱۳۸۸ق در هنگام گسترش مقبره، دیواره لحد فرو ریخت و پیکر وی را پس از شصت سال سالم یافتند.