مجوسی اهوازی

اهمیّت آثار سیّد اسماعیل جرجانی در این است که پس از چند سده که مجموعه‌های بزرگ پزشکی همچون کامل الصّناعه علی بن عبّاس مجوسی اهوازی و الحاوی و المنصوری محمّد زکریّای رازی و قانون ابن سینا به زبان عربی بود جرجانی به زبان فارسی نوشت و آنان که عربی نمی‌دانستند به آسانی توانستند بهره‌مند گردند.

به عنوان مثال در کتاب کامل الصناعه (تألیف علی ابن‌عباس مجوسی اهوازی، که هزار و صد سال پیش) نیز چنین نوشته شده‌است: "فمن علامات البدن الحار ان یکون صاحبه ذکیاً فطناً و متی کان البدن بارد فان صاحبه یکون بلیداً قلیل‌الفهم (اهوازی)." یعنی: کسی که مزاجش گرم است، ذکی (باهوش) و فطن (تیزبین) می‌باشد، و کسی که مزاجش سرد است بلید (کند ذهن) و قلیل‌الفهم (کم فهم) است.

در تمدن ایران پس از اسلام، دو کتاب در شمار مهم‌ترین کتب طبیِ پزشکان مسلمان آورده می‌شود: کامل الصناعة الطبیه (طبّ مَلِکی) از مجوسی اهوازی و در نهایتْ قانون ابن سینا. از این میان، قانون ابن سینا از حیث غنای مطالب و حُسن بیان بر دیگر آثار برتری دارد. نظامی عروضی در کتاب چهار مقاله گفته است که اگر بقراط و جالینوس زنده شوند روا بُوَد که پیشِ این کتاب سجده کنند. او به نقل از قدما روایت می‌کند که «طبیبی مجلد اول از قانون بدانسته‌باشد و سن او به اربعین [یعنی چهل سال] کشد، اهل اعتماد بُوَد».