مائه لیله و لیله

«داستان مادر (یا بنیادین) هزار و یک شب − اگر بدفهمی‌های احتمالی گزارشگران قرن چهارم ه‍.ق را ندیده بگیریم − عیناً همان داستان مادر کتاب نابود شدهٔ «هزار افسان» است که به نظر می‌رسد − اگرنه زودتر، نهایتاً − در قرن سوم هجری از پهلوی (یا فارسی) با نام «الف لیله و لیله» به عربی ترجمه شده بوده (است).»

در مورد چگونگی فوت خلیفه کیخسرو، روزی او اینگونه می‌خواهد که از رود لیله رد شود و از آن بگذرد، چندی از چوب‌های پل شکسته و او نیز به داخل رود لیله و سیروان می‌افتد. مردم طایفه‌های امامی، تاوگوزی و نورولی چند روز به دنبال او می‌گردند، پس از چند روز که دیگر جسد خلیفه را پیدا نمی‌کنند، یکی از اقوام مولوی که از این رویداد باخبر می‌شود، می‌گوید: «من می‌دانم که جسد خلیفه کجا است!»، مردم نیز همراه او می‌روند و جسد خلیفه کیخسرو را در گرداب «ولوه‌ر» در رود سیروان پیدا می‌کنند. پس از چندی وقتی از آن فامیل مولوی می‌پرسند که چگونه پس برده که جسد خلیفه در چه جایی است، او جواب می‌دهد: «سه سال پیش در چنین روزی خلیفه خود در نامه‌ای بر مولوی نوشته بود:»

از پوشش جانوری بز و پازن، شوکا، قوچ و میش، گراز، پلنگ، سیاه‌گوش، سنجاب ایرانی، گربه وحشی، شغال، گرگ، تشی، روباه، تیهو، کبک، کمرکلی بزرگ، گنجشک‌سانان، عقاب، مارپلنگی، یله‌مار، گرزه‌مار اشاره کرد. تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالا، جنگلهای با ارزش بلوط، کوهستان‌های زیبا، رودهای پرآب چون سیروان، لیله و زمکان، گلال، لون، مرخیل، جلوه‌های طبیعی، زمینه فعالیت‌های پژوهشی وگردشگری را در منطقه فراهم ساخته است.