قلعه سلطان باج

از سده دوم اسلامی ناحیه میان همدان، ری و اصفهان عراق نامیده شد که سپس برای تمایز با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. عَراق معرب اراک است. اراک نسبت به بسیاری از شهرهای ایران، شهر جوانی محسوب می‌شود. این شهر در دوران قاجار بنیان گذاشته شده و کمی بیش از دو قرن قدمت دارد. نام شهر که ابتدا قلعه‌ای نظامی در کنار روستای کرهرود بود قلعه سلطان‌آباد، بعد سلطان‌آباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تغییر نام داد. بانی شهر اراک یوسف‌خان گرجی معروف به سپهدار بود که شهر را در طول چند سال و با هزینه ۲۰۰٬۰۰۰ تومان ساخت. در شهر جدید تمامی تأسیسات شهری از قبیل قنات، حمام، آب‌انبار، مسجد، مدرسه، سقاخانه، بازار و ارگ حکومتی ساخته شد. با رونق‌گیری اقتصاد شهر و عبور راه‌آهن سراسری از شهر، مهاجرت به شهر افزایش یافت.

دروازه راهزان یکی از دروازه‌های چهارگانه قلعه سلطان‌آباد بوده که همزمان با ساخت بنای شهر، این دروازه نیز ساخته شده است. این دروازه، گذرگاه شمالی قلعه محسوب می‌شده و از آنجا که به سمت روستای راهزان باز می‌شد، دروازه راهزان لقب گرفت.

در قدیم راه سنگسر، چاشم، پریم و ساری کلید فتح طبرستان و یکی از مهم‌ترین راه‌های مهم منطقه بوده‌است که قلعه کوزا نیز در این مسیر واقع بوده‌است راهی دیگر انشعابی از جاده ابریشم بوده‌است که از سرزمین اشکانیان و مسیر قلعه سلطان میدان عبور کرده و از طریق قلعه آسران در جلگه چاشم و دره جاش لووار به فیروزکوه و ری منتهی می‌شده‌است و به راه شاهی معروف بوده‌است راه دیگر نیز از آسران به سمت مازندران می‌رفته‌است که به سوادکوه منتهی می‌گشته و آثار باستانی آن نیز هنوز وجود دارد اما راه مهم دیگری که به نام راه برشک موسوم است از فیروزکوه شروع شده و پس از عبور از سرلش، شن دره به کلیس و چاشم یا به سمت دوآب منتهی می‌شده‌است که کلیس در گذشته دروازه عبور به طبرستان بوده‌است نام دربند یا قلعه کلیس فراوان در کتب تاریخی ذکر شده‌است در زیر به یک نمونه از آن که مربوط به حمله دورمیش خان شاملو با فوجی از دلاوران خود به سمت مازندران می‌باشد اشاره می‌گردد قلعه کلیس را که از غایت رفعت محسن جلیس بر جیس بودند در ۱۵ ذیحجه سنه ۹۲۳ آن را احاطه نموده و بعد از سه روز جنود عالم سوز جبرا قهراً قلعه را گرفته آنگاه خان شجاعت پناه با خیل و سپاه روانه قلعه اولاد شد.

دروازه قبله یکی از دروازه‌های ورودی بازار شهر قدیم سلطان آباد بود که در دوران قاجار ساخته شد و هم‌اکنون در جنوب بازار اراک قرار دارد. از آن رو که این دروازه در سمت جنوبی قلعه سلطان‌آباد قرار داشت که در راستای قبله می‌باشد، به دروازه قبله شهرت یافت.

دروازه راهزان یکی از دروازه‌های چهارگانه قلعه سلطان‌آباد بوده که همزمان با ساخت بنای شهر، این دروازه نیز ساخته شده‌است. این دروازه، گذرگاه شمالی قلعه محسوب می‌شده و از آنجا که به سمت روستای راهزان باز می‌شد، دروازه راهزان لقب گرفت. ساخت دروازه در دوران ایجاد شهر در سال ۱۲۲۷ قمری و احتمالاً همزمان با ساخت بازار آغاز شد. دروازه راهزان یکی از دروازه‌های ورودی بازار شهر قدیم سلطان آباد بود که در دوران قاجار ساخته شد این دروازه امروزه تبدیل به میدان ارک شده‌است.