معنی کلمه فتنه قرامطه در مکه در دانشنامه اسلامی
فرقه «قرامطه» که در کتب تاریخی و ملل و نحل به عنوان گروهی پرخاشگر، فتنه جو، عاملِ کشتارهای دسته جمعی و غارت مسلمانان معرفی شده اند، شاخه ای از فرقه «اسماعیلیه» بودند که با عقائد ویژه خود، در بطن جامعه اسلامی ظاهر شدند، و باعث دردسرهای بسیاری برای کارگزاران رسمی حکومت در عهد خلفای عباسی گشتند و در این ستیز و پرخاش بود که بسیاری از مسلمانان بی گناه را قربانی انحرافات فکری و بلند پروازی های خود ساختند و می توان گفت که عملکرد سیاسی و نظامی این گروه قابل مقایسه با گروه «خوارج» در عصر بنی امیّه است، هرچند که از لحاظ اعتقادی مشابهتی با یکدیگر نداشتند.«اسماعیلیه» گروهی از شیعیان بودند که پس از شهادت امام جعفر صادق (علیه السلام) به امامت «اسماعیل بن جعفر» و فرزندان او معتقد شدند و خود بعدها به فرقه های گوناگونی تقسیم گردیدند. در میان آنها افراد و شخصیت هایی پیدا شدند که هر کدام مذهب اسماعیلیه را به نوعی تفسیر و توجیه نمودند و به امامت شخص بخصوصی دعوت کردند.
بنیان گذاران قرامطه
حمدان قرمط رهبر و بنیان گذار جنبش قرمطیان در کوفه بود. در منابع، حمدان قرمط شاگرد و مرید عبداللّه بن میمون قداح معرفی شده که گویا در شکل گیری اندیشه های حمدان قرمط نقش عمده ای داشته است.
← حمدان قرمط
واژه «قرامطه» دیدیم که نام فرقه «قرامطه» از لقب بنیانگذار آن حمدان قرمط اخذ شده است اکنون باید دید که این واژه به چه معنایی است و چرا به حمدان، «قرمط» گفته می شد. در اینجا احتمال های مختلفی داده شده که مهمترین آنها را می آوریم:ابن ندیم گفته: از آن جهت به حمدان، «قرمط» گفته می شد که قدی کوتاه داشت.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۳۳.
...