معنی کلمه فایده فقه الحدیث در دانشنامه اسلامی
روایات معصومان در بر گیرنده ژرف ترین معارف هستی شناسی ، از خدا تا انسان و از دنیا تا معاد است. نکته های نغز اخلاقی و راهنماییهای عملی و راهبریهای فردی و اجتماعی ، همه در دل مضامین و مفاهیم تو در توی احادیث نهفته است و استخراج و استفاده از آنان، در گرو آشنایی با زبان امامان و چگونگی بهره گیری از این سخنان است. در واقع، کاربرد فقه الحدیث همان کاربردهای حدیث است و هرگونه فایده ذکر شده برای حدیث، در گرو فهم درست آن است. همچنین گاه فهم درست و ژرف حدیث می تواند پاسخگوی انتقادهایی باشد که از نقد حدیث با معیارهای استواری مانند قرآن و عقل برخاسته است. زیرا بسیاری از اشکال و انتقادها نتیجه عدم نیل به معنای اصلی و نهایی حدیث است. ما در اینجا، تنها کاربردهایی خاص را نام می بریم.
فقه الحدیث تعالی ایمان
شاید بتوان مهم ترین فایده فهم احادیث را تعالی درجه ایمانی دانست؛ همان که نشان دهنده جوهره اصیل و ارزش ذاتی انسان است. انسان با درک درست و عمیق بسیاری از روایات، به معنای آنها پی می برد و توان تصدیق و تایید را می یابد و با نیل به حقیقت احادیث و عمل به آنها، معرفت و ایمان خود را افزایش می دهد. شیخ صدوق به سند خود از امام صادق علیه السّلام و ایشان از پدر بزرگوار خود، امام باقر علیه السلام، چنین نقل می کنند: یا بنی، اعرف منازل الشیعه علی قدر روایتهم و معرفتهم، فان المعرفه هی الدرایه للروایه و بالدرایات للروایات یعلو المؤمن الی اقصی درجات الایمان. انی نظرت فی کتاب لعلی علیه السّلام فوجدت فی الکتاب ان قیمه کل امرئ و قدره معرفته. ان الله ـ تبارک و تعالی ـ یحاسب الناس علی قدر ما آتاهم من العقول فی دار الدنیا. ای پسر عزیزم! منزلت پیروان ما را از اندازه روایاتشان و شناختشان بسنج، که شناخت، همان فهم عمیق روایت است و مؤمن با فهم روایات ، به بالاترین درجات ایمان پر می کشد. من در کتاب علی علیه السّلام نگریستم و در آن چنین یافتم: ارزش و منزلت هر کس به اندازه شناخت اوست.
حسابرسی به مقدار عقل
خداوند تبارک و تعالی از مردم به اندازه آن مقدار عقلی که در دنیا به آنان داده است، حساب می کشد. گفتنی است که بر طبق روایت «انتم افقه الناس اذا عرفتم معانی کلامنا»، که بدان اشاره شد، چنین مؤمنی فهیم ترین مردمان نیز هست و ارتباط فهم با ایمان آگاهانه روشن است.