معنی کلمه عدم تعارض در ایات در دانشنامه اسلامی
«افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» ترجمه: آیا درباره قرآن نمی اندیشند که اگر از ناحیه غیر خدا بود اختلافات فراوانی در آن می یافتند.
آیات متفاوت
بعضی شبهه می کنند و می گویند آیات قرآن کریم در مواردی با یکدیگر تعارض دارند، بدین صورت که خداوند یک کار و فعل را گاهی به فاعل کار نسبت می دهد و گاهی می گوید کار آن فاعل است ولی با اذن خداوند است و گاهی نیز می فرماید: این کار، فعل آن فاعل نیست بلکه کار خداوند است.
← قبض روح
اکنون سؤال و اشکال در این است که آیا این تفاوتها و اختلاف و تعارض درونی آیات قرآن نیست؟پاسخ شبهه آن است که خدای سبحان بر اساس نظام علی و معلولی، هر موجودی را که می آفریند، اثر ویژه ای را نیز به او می دهد و این اثر برای او حقیقی است و اسنادش به آن موجود، اِسنادی حقیقی است. یعنی آتش واقعا می سوزاند و یخ حقیقتا خنک می کند و دیگر موجودات نیز همگی آثار واقعی خاص خود را دارند، اما در عین حال که اثر هر موجودی مربوط به خود اوست، همه این موجودات عوامل و کارگزاران خدا و مجرای ربوبیت مطلقه رب العالمین و وجهی از وجوه فعلیه و اسمی از اسمای فعلیه خدایند. نه این که موثراتی باشند مستقل که اثردهی آنها در عرض ربوبیت الهی باشد، زیرا فرض صحیح ندارد که ربوبیت خداوند نامحدود باشد و در عین حال، در کنار این ربوبیت مطلقه و نامحدود، اشیاء و مخلوقاتی باشند که تحت این ربوبیت مطلقه نباشد و در وجود خود و اثر گذاری خود مستقل باشند. اگر ربوبیت خداوند نامحدود است، دیگر جایی نمی ماند که خالی از ربوبیت حق باشد و موجود دیگری آن را پر کند.با این تحلیل، آن چه را که با نظر ابتدایی مستقل می پنداشتیم، با نظر دقیق عقلی، غیر مستقل و وابسته به ربوبیت الهی می یابیم در این صورت همه موجودات وجه الله و جند الله و سپاه و ستاد و مردات و مجلای او هستند: «و لله جنود السماوات و الارض» . هیچ چیزی در جهان نیست جز این که مامور ذات اقدس الهی است.البته خدای سبحان از طریق اسباب، ربوبیت خود را اعمال می کند، در این باره حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) می فرماید: «ابی الله ان یجری الاشیاء الا باسبابها» یعنی سنت خداوند بر آن است که افعال و اشیاء را به وسیله اسبابشان به جریان بیندازد و از این جهت است که خداوند در عین آن که فعل و اثری را به فاعل آن نسبت می دهد، استقلال را از آن سلب کرده، خود را تنها فاعل جهان معرفی می کند.
معرفت نفس، راهگشای معارف
...