عالمان به تاویل متشابهات

را نداده ، و تنها معرفت اين معنا را داده كه از معرفت آنها عاجز هستند، همچنانكه معرفت دركآنها را هم در كسى نگذاشته ، تنها معرفت اين معنا را داده كه نمى توانند همه نعمتهاىالهى را درك كنند، و خود خداى تعالى هم از عارفين ، به اين مقدار قناعت و بلكهسپاسگزارى كرده كه به عجز از معرفت شكرش اعتراف كنند، پس معرفت عجز و تقصيررا شكر ايشان دانسته ، همچنانكه اعتراف عالمان به عجز از علم را، علم دانسته است ....

و گفت: حکمت سخن گوید در دل عارفان به زبان تصدیق و در دل زاهدان به زبان تفضیل و در دل عابدان به زبان توفیق و در دل مریدان به زبان تفکر و در دل عالمان به زبان تذکر.

هنگامى كه امام اميرالمؤ منين ( عليه السّلام ) به سوگ پاره تن و ريحانه پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه و آله ) و بانوى زنان عالميان ، فاطمه زهرا( عليها السّلام ) نشست ،برادرش ((عقيل )) را كه از عالمان به انساب عرب بود فراخواند و از او خواست برايشهمسرى برگزيند كه زاده دلاوران باشد تا پسر دليرى به عرصه وجود برساند وسالار شهيدان را در كربلا يارى كند.(8)

پیرمرد گفت که این سخن رمزی است که از اجدادمان برایمان باقی مانده است؛ منظور از کوه علما، گیاه کلمات کافی و مردگان جاهلان است و منظور این است که عالمان به وسیلهٔ پند، جاهلان را تربیت می‌کنند، گویی که مرده‌ای را زنده می‌کنند و این پندها در کتابی به نام کلیله و دمنه که فقط در دربار شاه است، گرد آوری شده است.

احمدبن ابراهیم نرمقی (نارمکی) از روستای نارمک تهران و از عالمان به حدیث و روایت بوده و از سهل بن عدو حدیث نقل کرده‌است (تکمیل همایون، ۱۳۷۷: ۱۶۳).

((آنانند زاهدان ، عابدان ، عالمان به آداب شريعت ، آنانند روزه گيران شب زنده دار وساجدان در محراب ديانت و آنانند قطب مكه و دين خدا و آسياب دين به گرد آنان مىچرخد)).

رشتی نجفی در شهرهای نجف و کاظمین کرسی استادی در دروس فقه و اصول را بر عهده داشته‌است. درگذشت وی موجی از همدردی و ابزار تاسف را در بین مردم و عالمان به دنبال داشت. وی علاوه بر دروس اصول و فقه در علم کلام و فلسفه نیز دارای تبحر و اندیشه بوده‌است.

سید یحیی دارابی، یکی از عالمان به نام و مشهور زمان محمد شاه که به نمایندگی از شاه برای بررسی دعوی باب به شیراز سفر کرده بود در سومین بار ملاقات خود با باب، تفسیر سوره کوثر را از او شنید و به باب ایمان آورد و در نامه‌ای به شاه اعلام نمود که دیگر به سوی پایتخت باز نخواهد گشت و در آخر نیز جان خویش را در راه باب از دست داد و در راه او کشته شد.

عوامل دیگری چون حضور اساتید مطرح شیعه در قم، مهاجرات عالمان به این شهر و سفر احمدشاه قاجار به قم در این رونق حوزه قم مؤثر بود.

در سمت راست ايوان نخست به مقبره آل خير الدين مى رسيم كه يكى از عالمان به نام سيدمحمد على خير الدين و همچنين سيد مرتضى وهاب شاعر در آن به خاك سپرده شده اند و پساز آن هم به گنجينه نفايس حرم مى رسيم .

البته چنين فوز و فيضى بسيار نادر و فقط در خباياى مسطورات قلمى ، مكنونانه ومكتومانه براى عاكفان حرم وحى و طائفان حريم الهام و راكعان كوى عترت و ساجدانآستان ولايت جلوه مى كند: اهل نظر معامله با آشنا كنند . البته چنينتعامل و تعاطى كه بين آيات قرآن كريم است بين آيات و روايات و بين خود روايات باهم برقرار است كه اگر چنان احاطه اى بهره مفسر گردد آنگاه دنو و اقتراب به خاستگاهكلام الهى نصيب او خواهد شد، و ارجاع احاديث به يكديگر به عنوان اصلى قطعى ،معقول ، و مقبول محدثان ، فقيهان و عالمان به علم حديث است و مرحوم صاحب جواهر بهزاويه اى از اين مطلب اشاره كرده ، مى گويد: سخنان همه آنان به منزله سخن واحد است وهمه آن ذوات مقدس به منزله متكلم واحدند . از اين رو كلمات آنان يكديگر را تفسير مى كند: بعد ملاحظة اءن كلامهم جميعا بمنزلة كلام واحد يفسر بعضه بعضا (239)