طاق یا جفت

سِکُنج (=سه+کنج) یا گوشواره یا فیلپوش، یکی از روش‌های «گوشه‌سازی» برای تغییر مقطع «چارگوش» دیوارها به «گِرد» برای ساخت طاق یا گنبد بر روی دیوار است که از گذشته در معماری ایرانی کاربرد فراوانی داشته‌است. از آنجا که در سازه‌های چارگوش برای طاق زدن همواره مانعی به نام تغییر مقطع سر راه است از این رو به روشی نیازمندیم تا از این مانع بگذریم. «گوشه سازی» که خود به روش‌های گوناگونی در معماری ایران و جهان از دیرباز کارایی یافته یگانه روش گذشتن از سد این مشکل بغرنج است.

سکنج (=سه+کنج)، یکی از روش‌های «گوشه‌سازی» برای تغییر مقطع «چارگوش» دیوارها به «گِرد» برای ساخت طاق یا گنبد بر روی دیوار است.

این محوطه چهارگوش بوده که به وسیله دو ستون قطور به چهار قسمت تقسیم می‌شود که بالای هر قسمت به وسیله یک طاق یا گنبد کم‌خیز نیم‌کاسه‌ای پوشیده شده‌است.

نوع معماری اصیل اسلامی و هندی که در ساخت این طاق یا رواق استفاده‌شده به آن زیبایی بخشیده‌است. موقعیت جغرافیایی این طاق در مکانی سرسبز و نزدیک به [رود ارغنداب] واقع شده که بر زیبایی این مکان تاریخی افزوده‌است. نام دیگر این طاق «چهل پله» می‌باشد.

علاوه بر رباط و کاروانسرا، نوع سومی نیز وجود داشته که به آن «ساباط» می‌گفتند. ساباط در اصل سایبان یا سایه باد بوده؛ یعنی سایه بانی در مسیر باد. ساباط در مسیر راه‌ها برای استراحت چند ساعته و کوتاه مدت و بیشتر برای استراحت در روز ساخته می‌شده و فقط طاق یا ایوانی بدون در و پناهگاه بود. بعضی از ساباط‌ها دارای آب‌انبار نیز بوده‌اند و بعضی دیگر فاقد آب انبار و فقط سایه بان بوده‌اند.

عکس دیهیم و نطاق استی در این فرخنده طاق یا سپهر است این و آن اکلیل و آن جوزاستی

فردوسی در مورد ساختمان طاق کسری داستان مفصلی در فصل مربوط به انوشیروان ذکر می‌کند. فردوسی می‌گوید انوشیروان به تمام نقاط جهان جارچی‌هایی فرستاد که بهترین معماران را برای ساختن کاخ بزرگی در تیسفون دعوت کنند. تعداد زیادی معمار از همه جا به دربار پادشاه روی آوردند و پس از انتخاب دقیقی سیصد نفر از میان آنان جدا شد و از بین آن سیصد نفر نیز سه نفر که از همه آن‌ها مهارت بیش‌تری در امر ساختمانی داشتند انتخاب شدند و از آن‌ها یکی رومی بود. معلوم نیست گفتهٔ فردوسی از رومی بودن این معمار چیست. آیا می‌خواهد بگوید واقعاً اهل روم بود یا این‌که قصدش این است که از باختر ایران، مثلاً از شام یا آسیای صغیر بود. به هرحال آن معمار رومی مشغول کار ساختمان پی‌ها و دیوار این طاق یا ایوان بزرگ می‌شود.