طاق و ترم

مسجد کرمانی دارای پلان مستطیل شکل، شاهنشینی در وسط هر چهار ضلع و سه حجره (چله‌خانه) دراضلاع شرقی و غربی است و سقف آن با پوشش نیم‌گنبدی و طاق و تویزه آراسته شده که گنبد کوچکی در وسط آن قرار دارد.

جز هلال ابروان ماه من دلبری را کس ندیده طاق و جفت

به جداییش چند روز بساز چند شب نیز طاق و جفت مباز

غافلی چند که نقش حق وباطل بستند هرچه بستند بر این طاق و سرا، دل بستند

این قلعه تاریخی دارای باغ با انواع میوه ها بود که به آن گل باغچه می گفتند.درختان آن درخت عرعر انجیر ودرنتیجه بود که می گفتند زرد چوبه است.یک گرمابه اختصاصی در این قلعه وجود داشت که دارای طاق و سقف گنبدی بود از داخل دارای گچ بری های هنر مندانه ای بود.ورودی درب قله یک درب چوبی بزرگ به ارتفاع ۵ الی۶ متر بود و با یک هشتی باز می شد.

جای طاق و مناره و ایوان ساخت‌میدان‌و حوض‌،‌آن حیوان

اى عزيزان اسلام و سرمايه هاى ملت ، مجاهده كنيد كه خوديت را از سر قلب خودبزداييد و بايد بدانيد و بدانيم كه هر چه هست اوست ، جلوهجمال او، جسم و جان و روح و روان ، همه از اوست . بكوشيد تا حجاب خوديت را برداريد وجمال جميل او جل و علا را ببينيد. آن گاه است كه هر مشكلى آسان و هر رنج و زحمتىگوارا است و فدا شدن در راه او احلى از عسل ، بلكه بالاتر از همه چيز به گمان آيد.مبادا غرور شجاعت و جوانى و پيروزى در دل شما راه يابد كه با آمدن آن ، همه چيز فروريزد و طاق و رواق آمال در هم شكند.(49)

در نظم شعر طاقم از آفاق برمنه شعر مرا به طاق و حدیق مرا به رف

بر عرصه شطرنج خلاف تو عدو را مات از سر تیغ و سر طاق و بن چاهست

مجموعه باستانی قلعه ضحاک در حدود ۱۰ کیلومتر طول و ۲–۱ کیلومتر عرض دارد. تنها بنای خارج از خاک که تقریباً سالم باقی مانده‌است عبارت است از یک چهار طاقی، که در اثر مرور زمان پوشش طاق و یکی از پایه‌های آن به گفته اهالی به دست یک افسر انگلیسی (شاید همان کاشف این قعله) در زمان جنگ جهانی دوم برای یافتن کتیبه و عتیقه جات در زیر پایه طاق‌های آن تخریب شده که مورد مرمت قرار گرفته‌است. حاصل کاوش در دو فصل گذشته، کشف یک تالار وسیع ۱۱× ۱۱متر با راهروهای جانبی مقادیر زیادی گچبری در طرح و نقشهای متنوع که بیش‌تر با رنگهای اخرائی، زرد، آبی و سبز تزئین شده‌اند. این نقوش، شامل نقوش برجسته انسانی و حیوانی، نقوش هندسی و گل و گیاه است. مصالح به کار رفته در این چهار طاقی آجر و گچ می‌باشد. ابعاد آجرها ۳۲×۳۲ و به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر است. این مجموعه در روی تپه ای که سطح آن نسبتاً مسطح می‌باشد واقع شده‌است.

اى عزيزان اسلام و سرمايه هاى ملت ، مجاهده كنيد كه خوديت را از سر قلب خودبزداييد و بايد بدانيد و بدانيم كه هر چه هست اوست ، جلوهجمال او، جسم و جان و روح و روان ، همه از اوست . بكوشيد تا حجاب خوديت را برداريد وجمال جميل او جل و علا را ببينيد. آن گاه است كه هر مشكلى آسان و هر رنج و زحمتىگوارا است و فدا شدن در راه او احلى از عسل ، بلكه بالاتر از همه چيز به گمان آيد.مبادا غرور شجاعت و جوانى و پيروزى در دل شما راه يابد كه با آمدن آن ، همه چيز فروريزد و طاق و رواق آمال در هم شكند.

سرای مدرسه و بحثِ عِلم و طاق و رَواق چه سود، چون دلِ دانا و چشمِ بینا نیست؟

این بنا بارها مرمت و بازسازی شده‌است. در نتیجه عملیات مرمتی متأخر، بخش ورودی اصلی کمی تغییر کرده‌است. در همان زمان، چندین طاق و بخش‌هایی از دیوارهای ورودی اصلی بازسازی شدند. به نظر دانشمندان، این کارها در نیمه دوم قرن پانزدهم، در دوره حکومت سلطان حسین بایقرا، از پادشاهان تیموری، انجام شده‌است.

بود دنیا زنی، طول أملها زلف و گیسویش بدل رنگ بنای طاق و منظر، چشم و ابرویش

پی بنا از سنگ و ملات آهکی ریخته شده و دارای پایه‌های آجری به ضخامت ۸۰ الی ۱۰۰ سانتی‌متر می‌باشد. جرزها و دیوارهای ضخیم این حمام به‌وسیله سنگ و آجر با ملات آهک اجراشده است. پوشش سقف طاق و گنبد است و برای تبدل طرح مربع به دایره گنبد کاربندی بکار رفته‌است. پنج و هفت، کلیل، گهواره‌ای و کشکولی قوس‌های مورداستفاده در طاق‌های این بنا هستند.

در نائین، هر چهار فنجان، واحد بزرگتری به نام «قُله» تشکیل می‌داده و شبانه روز به ۲۴۰ فنجان تقسیم می‌شده است در جنوب خراسان، هر شش فنجان واحد بزرگتری به نام «گَرده» تشکیل می‌داده و هر شبانه روز ۳۲۴ فنجان بوده است. این مقدار در فردوس ۴۵۰ فنجان و در گناباد ۱۷۱ فنجان بوده است. اما مهم‌ترین واحد بزرگتر از فنجان، «طاق» نام داشته و تعداد طاقها در نواحی مختلف ایران، بسته به زمان پر شدن پنگان، متفاوت بوده است. برای نمونه دراردستان و نیریز هر ۷۲ پنگان یک طاق و در قم هر ۱۳۵ فنجان یک طاق را تشکیل می‌داده است.

همچون هشام بن حكم ، هشام بن سالم ، مؤ من طاق و طيار را تربيت كردند كه هر يك درموضوع يا رشته اى خاص از كلام ، سر آمد ديگران بودند.(82) در واقع اين متكلمان بااعتقاد به عصمت و خطاناپذيزى امامان خويش ، معارف اعتقادى را از آن بزرگواران فرا مىگرفتند و خود با استدلال و بيان عقلى به دفاع از آن مى پرداختند. در يكى از رواياتآمده است كه هشام بن حكم پس از گزارش يكى از مناظرات خود به امام صادق عليه السلام، در جواب پرسش امام كه فرمود: اين مطلب را از كه آموخته اى ، گفت اصلش را از شماگرفتم و خودم آن را تاءليف و تنظيم كردم .(83)

بر پور و دخت زخمه ی زنجیر پی در پی بر طاق و جفت طعنه ی شمشیر دم به دم

سپه رسید بر طاق و دیده‌بان از ارگ بدید و گشت خبردار در زمان رستم