[ویکی فقه] معیارهای چهارگانه در اتصاف آیات و سوره ها به مکی یا مدنی را ضوابط مکی و مدنی گویند. دانشمندان اسلامی برای شناخت آیات و سوره های مکی و مدنی چهار معیار « زمان، مکان، موضوع و اشخاص» را معتبر دانسته اند. براساس هر یک از این ملاک ها تعریف مکی و مدنی بودن آیات نیز متفاوت می شود که به بیان آن ها می پردازیم. ← ملاک زمان ضوابط کلی مکی و مدنی؛ضوابط شایع مکی و مدنی.
جملاتی از کاربرد کلمه ضوابط مکی و مدنی
بولی در سال ۱۸۷۲ دومین وکیل سیاه‌پوست بود که در دادگاه جورج‌تاون حضور یافت. بولی تحت نظر میکن بولینگ آلن در چارلستون مدت دو سال حقوق خواند و در سال ۱۸۷۲ در آزمون کانون وکلا تحت ادارهٔ جان جی. مکی و سی. دبلیو بوتز، کامیاب شد و توسط آر. اف گراهام قاضی حوزوی پذیرفته شد.
گوستاو وایل سوره‌ها را در چهار دسته قرار داده‌است: سه گروه مکی و یک گروه مدنی. نولدکه، بل و بلاشِر تقسیم‌بندی وایل را پذیرفتند و آن را بسط دادند. اینان سه معیار برای مکی یا مدنی بودن در نظر دارند: محتوا، سبک و اشاره به اتفاقات. سوره‌های موسوم به مکی لحنی آخرالزمانی و پرشور دارند و تمرکز سوره‌های مدنی بر سازماندهی و بسیج امت اسلامی است. در نظر رینولدز، تقسیم‌بندی نلدکه و وایل نشان‌دهندهٔ آن است که قرآن‌پژوهیِ غربی منابع غیرقرآنیِ اسلامی را جدی گرفته‌است و رینولدز آن‌ها را از این بابت سرزنش می‌کند. او ادامه می‌دهد که بلاشر سوره‌هایی که از لفظ «بنی‌اسرائیل» استفاده کرده‌اند را مکی و آن‌هایی که لغت «یهود» را به کار برده‌اند، مدنی محسوب کرده‌است و این گروه‌بندی ساده تنها به دلیل توجه به سیره‌های محمّد است که اهمیت بیشتر یهودیان در دورهٔ حضور او در مدینه را روایت کرده‌اند. بلاشر خود معترف بود که نتوانسته کاملاً از مطالب سیره‌های محمّد چشم‌پوشی کند. او می‌گوید با تقسیم‌بندی سوره‌ها از نظر ادبی و بدون توجه به منابع اسلامی، دیگر نمی‌توان آن‌ها را یک بخش واحد در نظر گرفت.
مراسم دسته‌روی و سپس یادبود در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۱ در ساوتند برگزار شد. مراسم خصوصی با حضور خانواده در کلیسای سنت مری، کلیسای انگلستان در پریتلول برگزار شد. مراسم توسط کشیش پل مکی و موسینور کوین ویلیام هیل رهبری می‌شد. بیانیه خانواده توسط آن ویدکامب، نماینده سابق محافظه کار خوانده شد. پس از آن تابوت او در خیابان‌ها بر روی کالسکه اسب‌دار حمل شد.
هرک جان پاک او زان می درآشامد ابد گرچه هندو باشد آن و مکی و شامی است آن
که بهتر قبله را از احمد مکی و از مکه چه پویی راه کوی احمد غزال وغزالش
مولوی عبدالحمید داماد مولوی عبدالعزیز می‌باشد که پس از درگذشت مولوی عبدالعزیز جانشین وی در دارالعلوم مکی و امام جمعه مسجد مکی گردید.
در آغاز مسجد جامع مکی احداث شد و سپس در کنار آن در سال ۱۳۴۹ «دارالعلوم» با نزدیک ۶۰–۸۰ دانشجو و ۶ آموزگار در خیابان خیام ساخته شد، که مرکز آموزشی کوچکی بود. عبدالعزیز ملازاده مسئولیت اقامهٔ نماز مسجد جامع مکی و مدیریت دارالعلوم را برعهده داشت. مولوی عبدالحمید بنا بر دعوت مولوی عبدالعزیز در دارالعلوم مشغول به تدریس شد.با بیماری قلبی مولوی ملازاده در سال ۱۳۵۶، مدیریت دارالعلوم به مولوی عبدالحمید واگذار شد و پس از مرداد ۱۳۶۶ و درگذشت عبدالعزیز ملازاده در مشهد، مولوی عبدالحمید به‌عنوان امام جمعه اهل‌سنت زاهدان نیز انتخاب شد.
حائری‌زاده همراه با حسین مکی و مظفر بقائی دولت ساعد را استیضاح و او را متهم کرد که دستور تشکیل مجلس مؤسسان و تغییر قانون اساسی را از انگلستان گرفته و اینکه دولتش زیر نفوذ سپهبد رزم‌آرا رئیس ستاد ارتش است. این استیضاح طولانی‌ترین استیضاح در تاریخ قانونگذاری ایران تا آن زمان بود اما سرانجام دولت ساعد با رأی موافق نود نماینده از ۹۶ نماینده حاضر در مجلس، رأی اعتماد گرفت.
او در آخرین سالهای عمر خود برای مداوای بیماری‌های متعدد، چند سفر به انگلیس و آمریکا داشت و همچنین برای دیالیز به مشهد رفته بود. در آخر سحرگاه چهارشنبه ۲۱ مرداد ۱۳۶۶ مصادف با ۱۶ ذی الهجه ۱۴۰۷ در مشهد درگذشت. پس از انتقال پیکر او به زاهدان، جمعیت زیادی در مراسم تشییع پیکر حضور داشتند و بعد از انتقال به دارالعلوم مکی و پس از غسل دادن، نماز میت خوانده شد و در طی مسیر به سمت زادگاه، مردم خاش نیز بر وی نماز خواندند و در شهر ایرانشهر هم مردم به امامت مولوی قمرالدین بر وی نماز خواندند و نهایتاً در روستای زادگاهش در پایین دست قبر پدرش به خاک سپرده شد.