شرم جا
جملاتی از کاربرد کلمه شرم جا
در مجمع البيان مى فرمايد: كلمه (محادة ) به معناى تجاوز با مخالفت است ، و اينكلمه و كلمات : (مخالفه )، (مجانبه ) و (معاداة ) به يك معنا هستند، واصل آن منع كردن و خوددارى نمودن است . و معناى ديگر آن شدت غضب است به حدى كهعقل و تدبير آدمى را از بين ببرد. و نيز گفته است : كلمه (خزى ) به معناى خوارى وهر پستى ديگرى است كه آدمى از آن شرم داشته باشد.
ولى تاريخ از فجايع اعمال و تبهكاريهاى دسته دوم پر است و خونهاى ناحق كه ريختهاند و مالهاى مسلمان كه ربوده اند و اعمال شرم آور كه انجام داده اند از شماره بيرون استو با هيچ عذرى نمى توان توجيه كرد؛ جز اينكه گفته شود (چنانكه جماعت مى گويند)خدا از اينان راضى بود و در هر جنايتى كه مى كردند آزاد بودند و مقررات اسلام كه دركتاب و سنت است در حق ديگران وضع شده بوده است !
طوفان گره شده است مرا در دل تنور تا مهر شرم بر لب اظهار مانده است
زهی !در فطرت تو علم حیدر زهی ! در طینت تو شرم عثمان
طاق كسرى ترك برداشت شايد از صلابت پيامبر(ص ) شرم كرد و درياچه بزرگ ساوهبعد از سالها اب ، خشك گشت .
بسند معتبر ازحضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقولستكه بهتر بن زنان شمازنيست كه فرزند بسيار آورد و دوست شوهر باشد وصاحب عفت باشد ودرميان خويشان خودعزيز باشد و نزد شوهرش ذليل باشد و از براى شوهر خود زينت و بشاشت كند و ازديگران شرم كند و عفت ورزد، هر چه شوهر گويد شنود و آنچه فرمايد اطاعت كند و چونشوهر با او خلوت كند آنچه از او خواهد مضايقه نكند اما بشوهر در نياويزد كه او را بهتكلف بر جماع بدارد بعد از آن فرمود كه بدترين زنان شما زنيست كه درميان قوم خودخوار باشد وبرشوهر مسلط باشد و فرزند نياورد و كينه ورز باشد و ازاعمال قبيحه پروانكند و چون شوهر غايب شود زينت كند و خود را بديگران نمايد و چونشوهر آيد مستورى اظهار كند وسخنش را نشنود و اطاعتش نكند و چون شوهر با او خلوت كندمانند شتر صعب مضايقه كند از آنچه شوهر باو اراده داردقبول نكند و از تقصيرش در نگذرد.
در برنامه تربيت كودك ، پدران و مادران عاقل موظفنداطفال خود را طورى پرورش دهند كه از طرفى داراى شرم و حياى عاقلانه باشند، يعنىپر رو و بى حيا تربيت نشوند. و از طرف ديگر مراقبت كنند فرزندان آن ها دچار بيمارىضعف نفس و حياى احمقانه نگردند و در نتيجه كم رو و خجالتى بار نيايند.
رگ ابری که به احسان چو گهربار شود عرق خون کند از شرم سخا شمشیرست
سمن بوی خوبان با ناز و شرم همه پیش کسری برفتند نرم
خوبان نشینند در خانه از شرم هر گه که آید از خانه بیرون
ای گشته گل از رشک جمال تو ورق وز شرم لبت شراب کرده است عرق
خط بیکینی به سطحی در داخل ران گفته می‌شود که بر روی آن موی زهار می‌روید اما توسط قسمت پایینی بیکینی پوشانده نمی‌شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، نمایان شدن موی زهار ناپسندیده یا شرم‌آور پنداشته می‌شود و برای همین آن را جدا می‌کنند. دیگران نیز ممکن است به دلایل زیبایی‌شناختی، بهداشتی، یا به خاطر مُد موهای زهار نمایان را جدا بکنند.
صبح از وهم‌نفس‌گر بگذردشبنم‌کجاست غیر شرم اعتبار، آبی ندارد شیر ما
عزت نفس را می‌توان با عوامل مختلفی توضیح داد؛ از جمله، فردی که عزت نفس دارد معتقد است که انسان و هر آنچه که در بیرون از او است، ارزشمند است و به دلیل ارزشمند بودن نمی‌توان او را قربانی اعتقادهای دیگران کرد. عامل بعد اینکه همهٔ انسان‌ها با هم برابرند؛ یعنی بین افراد مختلف با نژادها و قومیت‌های مختلف هیچ فرقی وجود ندارد. عامل دیگر خوددوستی و احساس رضایت داشتن از آنچه که هستم و همین‌طور نداشتن شرم از وجود خود است. اصولاً حرمت نفس را می‌توان در امور مختلف زندگی شرح داد. افرادی که دارای حرمت نفس پایینی هستند در زندگی خود با مشکلات فراوانی روبه‌رو می‌شوند.
ای چراگاه هوس از آدمیت شرم دار خرمنت در فکر گاو و خر پریشان می‌شود
من نيز چنين كردم و خدمت امام رسيدم و از او شرم نموده ، گفتم : ورود بدون اجازه به خانهشما براى من سخت است ؛ ولى من ماءمورم و چاره اى ندارم .
نه از خدا شرم مى كردند و نه از مخالفت فرمان او پرهيز داشتند و نه از زير پاگذاردن اصول انسانى پروا مينمودند (و هم لا يتقون ).
دوستان با دوستان معتقد زین ها کنند شرم دار آخر به انصاف جفا بایست کرد
صائب از شرم همان حلقه بیرون درم سرو چون فاخته گر جا دهدم در بر خویش
تا انسان شراب نخورده باشد عقل و شعرو او بر جا است ؛ ولى هنگامى كه وسوسه شد وبدان آلوده گشت مهار عقلش از كف مى رود و مانند حيوانات بلكه بدتر و پست تر از حيوانمى شود. ممكن است به هر گناهى دست بزند و از هيچ كارى روگردان نخواهد بود. چونپيش از آن از انجام بسيارى گناهان شرم مى كند ولى وقتى مست شد، حياى او از بين مىرود و با فكرى كه دارد، از حيوان هم درنده تر مى شود.