معنی کلمه شرح جمل العلم و العمل در دانشنامه اسلامی
لازم به توضیح است که در کتاب دائرةالمعارف تشیعدرباره «جمل العلم و العمل» چنین می خوانیم: «وی این کتاب را به خواهش یکی از یاران و شاگردان خود نوشته». این در حالی است که «جمل العلم و العمل» به توصیه شیخ مفید استاد سید مرتضی نوشته شده است. سپس یکی از شاگردان سید مرتضی شرح این اثر را درخواست می کند و لذا توضیح مذکور درباره «شرح جمل العلم و العمل» صحیح است.
«جمل العلم و العمل» مشتمل بر بخش فقه نیز است که ابن براج، یکی دیگر از شاگردان شریف مرتضی، نیز بخش احکام فقهی کتاب را شرح کرده که آن نیز با همین عنوان «شرح جمل العلم و العمل» به همت کاظم مدیرشانه چی در اسفند 1352 در مشهد به چاپ رسیده است.
جمل به معنای ریسمان کلفت و طناب ستبر کشتی است و بنابراین، عنوان کتاب به معنای ریسمان سخت و ستبر علم و عمل است. از قرن سوم تا پنجم، کتاب هایی نوشته شده که در عنوان آنها واژه «جمل» به کار رفته است؛ از جمله: «الجمل فی الإمامة»، نوشته اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل بن نوبخت؛ «جمل الفرائض»، نوشته شیخ مفید و «الجمل و العقود»، نوشته شیخ طوسی. در کتاب های جمل، اصلی ترین و اساسی ترین مطالب را می آوردند و از ذکر فروع خودداری می کردند
کتاب «جمل العلم و العمل» یکی از مهم ترین آثاری است که سید مرتضی در علم کلام و فقه نوشته است. این اثر بااینکه از حجم کمی برخوردار است، اما علما از زمان سید مرتضی تا زمان ما آن را پذیرفته اند. قاضی عبدالجبار امام معتزله درباره این اثر چنین گفته است: اگر سید مرتضی تنها این اثر مختصر را داشت بر تمام مصنفین برتری داشتاین کتاب را تعدادی از علما شرح کرده اند:
از متن کتاب مشخص می شود که سید این شرح را در اواخر عمرش املا نموده؛ چراکه در جاهای مختلفی از کتاب به آثار دیگری چون الذخیرة، المخلص، الأمالی، الشافی، الصرفة، المقنع، المسائل الموصلیات و تنزیه الأنبیاء ارجاع داده است
[ویکی نور] شرح جمل العلم و العمل (ابن براج). شرح جمل العلم و العمل، شرح قاضی ابن برّاج طرابلسی (401-481ق)، بر بخش فقهی کتاب «جمل العلم و العمل» شریف مرتضی است. این کتاب مختصر به بیان احکام طهارت، نماز میت، روزه، اعتکاف، حج و زکات پرداخته است و از ویژگی های آن این است که نظریه های فقهی گروهی از صحابه پیامبر(ص) و تابعین و فقیهان سده 1 و 2ق را در بر دارد . این کتاب با مقدمه و تصحیح و تعلیقه کاظم مدیرشانه چی منتشر شده است.
کتاب با مقدمه مصحح و شرح حال، تألیفات، اساتید و شاگردان قاضی ابن براج آغاز شده است.
بررسی اجمالی در مطالب کتاب:
در انتهای کتاب، فهارس مصادر، اعلام رجال، اعلام اماکن، کتب و موضوعات ذکر شده است. اختلاف نسخ و تعلیقات شانه چی در پاورقی های کتاب ذکر شده است.
لازم به توضیح است که بخش «اعتقادات» کتاب «جمل العلم و العمل» نیز توسط خود سید مرتضی (م 436ق) شرح شده است.