معنی کلمه سیره نویسی نبوی در دانشنامه اسلامی
سیره برگرفته از ماده "سیر" به معنی رفتار و سیره به نوع و سبک رفتار گفته می شود. شهید مطهری معتقد است؛ «آنچه تاکنون با عنوان سیره درباره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نگاشته شده درباره رفتار پیامبر بوده نه سبک و روشی که ایشان در عمل به منظور رسیدن به مقاصد خویش در شؤون مختلف فردی، اجتماعی و سیاسی به کار برده اند».
تاریخچه
پس از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) مناطق مختلف جهان اسلام دارای گرایش های مذهبی مختلف گردید. عالمان و راویان هر منطقه نیز متاثر از آن بوده و سیره هایی که به وجود آمد، برگرفته از همین گرایش ها بود. شام دارای گرایش اموی، کوفه گرایش شیعی، بصره گرایش عثمانی و مکه و مدینه طرفدار شیخین بودند و این در حالی است که اولین عالمان سیره نویس اکثرا اهل مدینه بوده اند.همچنین به علت منع کتابت حدیث توسط خلفا و بنی امیه که ریشه در مسائل سیاسی داشت، نگارش کتابت حدیث تا اوایل قرن دوم به صورت رسمی آغاز نشد. هر چند کسانی که مخالف فضای حاکم بودند، به طور غیر رسمی به کتابت حدیث به صورت غیر منسجم پرداخته که همین مساله باعث گردید تالیف های پس از نیمه دوم در قرن دوم بر اساس این نوشته ها و یا نقل های شفاهی صورت پذیرد.
اولین کتاب سیره
"عمر بن عبدالعزیز" (م ۱۰۱) اولین خلیفه ای بود که امر به کتابت حدیث نمود. اولین محدثی که بعد از این فرمان به کتابت حدیث پرداخت "ابن شهاب زهری" (م ۱۲۴) می باشد. کتاب "ابن اسحاق" (۸۵-۸۱ هـ ق – ۱۵۱-۱۵۰ ق) اولین سیره شناخته شده منسجمی است که در بین اهل سنت پذیرفته شده است. هر چند محققین از افرادی پیش از ابن اسحاق یاد نموده اند که به داشتن اطلاعاتی درباره سیره شهرت داشته اند.ضمنا تالیفات مبتنی برگرایش های مختلف فکری، راویان مورد استناد، روایت های مورد استفاده، فراموشی رخدادها و یا از بین رفتن آنها، وجود نقل های شفاهی که پس از چندین نسل به جای مانده بود، تحریفات احتمالی در آن ها، نوشته های پراکنده موجود با توجه به مدت زمان زیادی که از زمان رخدادها گذشته بود و نیز منع کتابت حدیث، همه از نکاتی است که در آثار برجای مانده پس از ابن اسحاق باید مد نظر قرار گیرند.
بررسی منابع
...