معنی کلمه ساویرس بن مقفع در دانشنامه اسلامی
وی از نخستین نویسندگان قبطی است که آثار خود را به زبان عربی نوشته است . با وجود شهرت و تأثیر عمیق او در فرهنگ مسیحی مشرق زمین ، منابع گوناگون آگاهی چندانی درباره زندگی وی نداده اند. آنچه از یادداشت های پراکنده در میان نسخه های خطی به دست می آید، در این حد است که او پیش از آنکه به زی ّ روحانیان درآید، به دبیری اشتغال داشت و «ابوبِشر» خوانده می شد. چندی بعد شغل دبیری را رها کرده به رهبانیت گروید و در صومعه های مصر به عبادت و فراگیری تعالیم کلیسای یعقوبی روی آورد. وی به تدریج مراتب ترقی را در کلیسا پیمود تا اینکه از جانب بطریق اسکندریه به عنوان اسقف ِ اُشْمونَین (شهری در مصر علیا) برگزیده شد در برخی منابع گفته شده که وی توسط بطریق مَقّاری (۹۳۲-۹۵۲م ) بدین سمت منصوب شد، ولی نمی توان در این باره با اطمینان سخن گفت .
دوران زندگی
تاریخ های قابل اعتمادی که از سراسر دوران زندگی ابن مقفع در اختیار داریم مربوط به سال های ۹۵۱، ۹۵۵ و ۹۸۷م است . او در ۹۵۱م یکی از آثار خود را تألیف کرده ، در ۹۵۵م «کتاب دوم مجامع » را به پایان آورده و در ۹۸۷م پاسخ بطریق فیلوتئوس به اقرارنام یک عالم یعقوبی را امضاء نموده است . از این رو می توان ولادت او را در ربع نخست سده ۱۰م و درگذشت وی را سالی چند پس از ۹۸۷م تخمین زد.ابن مقفع در دوره حیات خود شاهد انتقال قدرت از اخشیدیان به فاطمیان (۳۵۸ق /۹۶۹م ) بود. با ورود خلیفه فاطمی المعزلدین الله به مصر در ۳۶۲ق /۹۷۳م ، فصل تازه ای در تاریخ فرهنگی و اجتماعی مصر گشوده شد که ره آورد آن برای مسیحیان و یهودیان برخورداری از کمال احترام و آزادی های مذهبی بود. این آزادی ها که آنان را از نظر سیاسی نیز توانا ساخته بود، پس از انتقال قدرت به جانشین وی العزیزبالله (۳۶۵ق / ۹۷۶م ) تا آن اندازه روی به فزونی نهاد که تحمل ادامه آن وضع بر مسلمانان گران می آمد
مناظرات علمی
در چنین اوضاعی ابن مقفع در دفاع از باورهای کلیسای یعقوبی قبطی و رد بر مخالفان ، پای از دفاعیه نویسی و ردیه نویسی فراتر نهاد و در مجالس مناظره ای که در حضور خلیفه ترتیب می یافت ، با مخالفان خود به بحث و جدل می پرداخت . بارزترین نمونه از این دست ، مباحثه ای است که بین او و یک عالم یهودی به نام موسی (احتمالاً پسر العازار) با حضور خلیفه المعز و وزیر مشهور ابن کلّس و بطریق افرام یا ابراهام (۹۷۵- ۹۷۸م ) درگرفت و ابن مقفع که در این مجلس سخنگوی بطریق شناخته می شد، درباره یهودیان به طور عام و نسبت به موسی به طور خاص با لحنی توهین آمیز سخن گفت ، به طوری که ابن کلس که با موسی دوستی داشت (چنان که گفته شده ) از آن پس نسبت به بطریق قبطیان کینه به دل گرفت . فضای تسامح در عهد عزیز تا بدانجا بود که وی (در روایتی المعز) ابن مقفع را بر آن داشت تا با عالمان و قاضیان مسلمان نیز در مسائل اعتقادی به مناظره پردازد. در این مورد به خصوص از قاضی ابوالحسن علی بن نعمان فقیه اسماعیلی نام برده شده است . همچنین می توان به حضور ابن مقفع در مجلس مناظره خلیفه المعز با اسقف شامی یُونّس بن شمّاع اشاره کرد در روایات مربوط به مناظرات دینی در آغاز خلافت فاطمی مصر، همواره نام ابن مقفع به عنوان نماینده قبطیان دیده می شود. روایت های پراکنده دال بر اینکه بطریق افرام او را به عنوان سخنگوی خود در مجلس مناظره پذیرفته ، یا اینکه بطریق فیلوتئوس از او خواسته است تا بر پاسخی که خود نوشته بوده ، مهر تأیید زند، از قدر و منزلت او در کلیسای یعقوبی اسکندریه حکایت دارد. این روایات در کنار عنایت ویژه ای که خلیفة فاطمی نسبت به وی ، به عنوان یک عالم توانا در مذهب خود داشته و او را به مجالس مناظره خود می خوانده است ، بیان کننده این واقعیت است که او در این دوره تنها یک اسقف در شهری دور از مرکز چون اشمونین نبوده است .
تسلط بر چند زبان
...