جرجی زیدان. [ ج ُ زَ ] ( اِخ ) ابن حبیب زیدان. مورخ و روزنامه نگار و داستان نویس و لغوی معروف عرب ، در ماه تشرین ( اکتبر ) 1861 م. / 1278 هَ. ق. در یک خاندان مسیحی عرب در بیروت بدنیا آمد، و تحصیلات مقدماتی را در مدارس آنجا فراگرفت و در کودکی چندی به نقاشی و زبان انگلیسی پرداخت آنگاه بتحصیل طب و پس از آن به داروسازی در دانشکده امریکایی بیروت اشتغال یافت و چون لازمه فراگرفتن داروسازی آموختن زبان لاتین بود آن زبان را نیز بحد کامل فراگرفت. وی پس از بپایان رساندن تحصیلات خود بر اثر فشار عمال دولت عثمانی بقاهره رفت و به نوشتن مجله ، «الزمان » پرداخت. جرجی زیدان ابتدا میخواست در دانشکده قاهره مشغول تحصیل شود اما موفق نشد و در سال 1884 م. با ژنرال گردون حاکم انگلیسی سودان بعنوان مترجم انگلیسی و عربی به خرطوم رفت و در جنگهای احمد مهدی سودانی حضور یافت و پس از پایان آن آشوب سفری به لندن کرد وپس از بازگشت به قاهره با مجله معروف «المقتطف » همکاری کرد و کمی بعد از آن کار کناره گرفت و در سال 1889 م. کتابی بنام «تاریخ الماسونیه العام » ( تاریخ فراماسونها ) انتشار داد و در ضمن در مدرسه داروسازی قبطی های قاهره تدریس میکرد. او بسال 1892 م. مجله معروف ماهانه «الهلال » را انتشار داد که تاکنون توسط فرزندانش منتشر میشود.
یکی از نهادهای علمی_فرهنگی که در شکوفایی فرهنگ اسلامی تأثیری شگرف داشت نظامیه‌ها بودند، در نیمه دوم سده پنجم هجری توسط خواجه نظام الملک طوسی وزیر آلپ ارسلان سلجوقی با تأسیس مدارس نظامیه در نیشابور، بغداد و دیگر شهرها (بلخ، هرات، اصفهان، آمل، کاشان و…)، نهادی شبیه به دانشگاهای امروزی را پایه‌گذاری کرد و با این اقدام نهاد آموزش عالی را در تمدن اسلامی به اوج کمال خود رساند (غلامحسن حسین‌زاده شانه چی- آزاده ملحانی، زمستان۱۳۹۲: ۱۵۸). با توجه به اشاره به مدارس خصوصی و دولتی، جرجی زیدان اشاره می‌کند که اشتهار مدرسه نظامیه بغداد از آن روست که خواجه نظام الملک برای اولین بار تدریس را در آن مدرسه را مجانی ساخت و برای شاگردان مقرری معین کرد (جرجی زیدان، ۱۳۶۹: ۶۲۶)، به نظر می‌آید میشود این موضوع را به سایر نظامیه‌ها هم تعمیم داد و نظام آموزشی رایگان وتخصیص مقرری بر بقیه هم صدق می‌کند.
معنی کلمه زیدان جرجی در دانشنامه آزاد فارسی
زِیْدان ، جُرْجی (بیروت ۱۸۶۱ـ۱۹۱۴) (Zaydan, Jurji) زِیْدان ، جُرْجی مورخ و نویسندۀ رمان های تاریخی و روزنامه نگار مصری . در نوجوانی برای کمک به پدرش از ادامۀ تحصیل بازماند، اما زبان انگلیسی را در یک مدرسۀ شبانه در مدت پنج ماه فراگرفت و به عضویت جمعیت «شمس البرّ» در بیروت درآمد. پس از مدتی وارد دانشکدۀ پزشکی دانشگاه امریکایی بیروت شد ولی سال بعد به مصر رفت و به کار ادبیات و مطبوعات مشغول شد. مدتی دبیر روزنامۀ الزمان بود. در ۱۸۸۴ در مقام مترجم ، همراه سپاهیان انگلیسی به سودان رفت و سال بعد به بیروت بازگشت و زبان های عبری و سُریانی را آموخت و عضو «مجمع علمی شرقی» گردید و پس از دیدار از اروپا به مصر بازگشت و به مدت یک سال مدیر مجلۀ پرآوازۀ المقتطف شد. در ۱۸۹۲ مجلۀ مشهور الهلال را تأسیس کرد که تا به امروز هم منتشر می شود و سپس به تألیف و نگارش رمان های تاریخی پرداخت . زیدان به بیش از هفت زبان، علاوه بر زبان های کهن شرقی، آشنا بود و با بسیاری از مستشرقان اروپایی ارتباط داشت . وی عضو چندین جمعیت علمی و دارندۀ چندین مدال و نشان افتخار از کشورها و دارای بیش از بیست تألیف و ۴۰ رمان تاریخی است که برخی از آن ها به زبان های دیگر ترجمه شده است . از آثار او می توان به تاریخ آداب اللغةالعربیه و تاریخ تمدن اسلام، ترجمۀ جواهر کلام (تهران ، ۱۳۵۶) اشاره کرد.
معنی کلمه زیدان جرجی در دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] جرجی زیدان، روزنامه نگار، ادیب، داستان نویس و مورخ عرب، در چهاردهم دسامبر 1861 در «عین جنوب» از روستاهای بیروت در کشور لبنان دیده به جهان گشود. او از همان کودکی به مدرسه ابتدایی وارد شد و مقداری از مقدمات علوم را فراگرفت، اما بیش از هر چیز به نقاشی علاقه داشت و شاید همین جهت سبب شد که او در کودکی مدرسه را برای مدتی ترک کند. با وجود اینکه پدرش بسیار می کوشید او درس بخواند. وی مدتی را به آموختن نقاشی گذرانید، اما بعدها به قدری به درس و مطالعه علاقه پیدا کرد که هر کتابی به دستش می رسید، آن را می خواند و هرگز از کتاب و مطالعه جدا نمی شد. علاقه او به درس خواندن تا آنجا پیشرفت کرد که علیرغم ترک مدرسه، به مدرسه شبانه رفت و مدت پنج ماه زبان انگلیسی را آموخت، سپس به جمعیت شمس البر پیوست و همنشینی او با افراد خوب، سبب شد که علاقه او به درس خواندن افزون گردد. آنان او را دعوت کردند تا در امتحانات فارغ التحصیلان مدرسه آمریکایی بیروت شرکت کند. وی در سال 1881م به فکر تحصیل پزشکی افتاد، مدت دو ماه و نیم علم حساب را آموخت و در امتحان شرکت نمود و در رشته پزشکی با نمره بالایی قبول شد و مشغول تحصیل در مدرسه آمریکایی بیروت گردید و در سال اول تحصیل، در عین حالی که برای تامین زندگی می بایست کار کند، نسبت به هم شاگردی های خود ممتاز و برگزیده شد. در اوائل سال دوم تحصیل در مدرسه، به خاطر خواندن مقالات سیاسی و توجه به مطبوعات، مورد بی مهری ماموران حکومت قرار گرفت، تا آنجا که ماندن در بیروت برای او دشوار گردید. آن گاه در عین حالی که با تعدادی از همکلاسی های خود در زبان انگلیسی، طبیعیات، گیاه شناسی و شیمی به رتبه بالایی دست یافته بودند، وی ناچار به مصر رفت. او نخست می خواست در مدرسه عالی طب قاهره ادامه تحصیل دهد، اما به این کار موفق نشد، ناچار خود مشغول مطالعه و کارهای فرهنگی شد و مدت یک سال به انتشار روزنامه زمان اقدام کرد. در سال 1884م که ژنرال گردون حاکم انگلیسی سودان به خارطوم می رفت، وی هم به عنوان مترجم عربی و انگلیسی به همراه او رفت و مدت ده ماه در آنجا ماند. سپس مسافرتی به لندن کرد و از آنجا به مصر بازگشت.
جملاتی از کاربرد کلمه زیدان جرجی
آخوند خراسانی ضمن نامه‌نگاری‌های متعددی که با نهادهای سیاسی و فرمانروایان روزگار خود از جمله دادگاه لاه]، حاکم ماوراءالنهر (بخارا)، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، سلطان عبدالحمید، امپراتور روس، شیخ الاسلام عثمانی و… داشته، با اندیشمندان و سیاستمداران و نویسندگانی چون اوژن اوبن (سفیر فرانسه در ایران)، جرجی زیدان، ادوارد براون و… نیز نشست حضوری یا نامه نگاری داشته‌است.
عبدالحسین میرزا از شاهزادگان قاجار، پسر تهماسب میرزا مؤیدالدوله و نوه محمدعلی میرزا دولتشاه بود. او به زبان عربی تسلط کامل داشت و تقریباً تمامی ترجمه‌های او از این زبان هستند. او تعداد زیادی از کتاب‌های جرجی زیدان را به فارسی برگرداند. اعتمادالسلطنه در کتاب المآثر و الآثار در معرفی عبدالحسین میرزا به شرح بسیار مختصری بسنده کرده و او را چنین معرفی کرده‌است: «بن المرحوم مؤیدالدوله، در جمیع معارف و کمالات وارث پدر بزرگوار است.»