زنگی رود

پس از اعلان استقلال، صلاح‌الدین فتوحات خود را در شام، جزیره، حجاز و یمن آغاز نمود و توانست دمشق را مسخر کند و به عنوان پایتخت خود برگزیند؛ اما علی‌رغم وجود خاندان زنگی، متصرفاتش را وسعت داد تا آنکه بین سال‌های ۱۱۷۴ تا ۱۱۷۶ میلادی حدود مملکت خود را تا رود فرات گسترش داد و این مناطق را بین فرزندان و برداران به عنوان امارت‌های ایوبی تقسیم کرد. وی پس از تثبیت حاکمیت ایوبیان در شام، خود را آماده نبرد با پادشاهی اورشلیم و صلیبیون کرد که در این زمان بر اراضی مقدس حکم می‌راندند. وی پس از شکست صلیبیون در نبرد حطین، توانست اکثر مناطق و شهرهای فلسطین همچون اورشلیم، عکا، یافا، حیفا، صیدا، بیروت، اشکلون و … را که در دستان صلیبیون بودند، بازپس بگیرد. پس از این اتفاق بود که وی و جانشینانش همچون العادل، الکامل، الصالح ایوب و المعظم توران‌شاه درگیر سلسله جنگ‌های صلیبی (از جنگ سوم تا جنگ هفتم صلیبی) از جانب مسیحیان لاتین شدند و توانستند صلیبیون را در بیشتر نبردها شکست دهند و عقب رانند و اکثر مناطق را ــ به جز عکا که پایتخت پادشاهی اورشلیم بود و تا سال ۱۲۹۱ قدرت خود را حفظ کرد ــ برای جهان اسلام نگه دارند. تا آن که با کودتای ممالیک، آخرین سلطان ایوبی، المعظم توران‌شاه، به قتل رسید و سلطنت ایوبیان در سال ۱۲۶۰ میلادی از میان رفت. برخی از امارت‌های ایوبی برای مدتی در مقابل ممالیک و مغولان ایستادگی کردند که در نهایت آخرین امارت ایوبی یعنی حمات به دست ممالیک سقوط کرد تا سلسله ایوبیان به‌طور کامل از بین برود.

برخی از بارون‌های پادشاهی اورشلیم در شورا اذعان داشتند که یورش به دمشق به دلیل اتحاد آنها با خاندان بوری و دشمنی آن خاندان با زندگیان عاقلانه نیست. زیرا در سال ۱۱۴۰، عمادالدین زنگی شهر را محاصره کرده بود و معین‌الدین انر به‌عنوان وزیر مجیرالدین جوان، با صلیبیون برای اتحاد و مقابله با زنگیان از طریق اسامة بن منقذ، مذاکره کرده بود. کنراد، لوئی و بالدوین اصرار به چنین یورشی داشتند و مدعی بودند که دمشق شهر مقدسی برای مسیحیان است و همچون اورشلیم و انطاکیه، هدیه‌ای ویژه برای مسیحیان اروپا به شمار می رود. در ژوئیه، ارتش نیروهای صلیبی در طبریه گرد هم آمدند تا از طریق دریاچه طبریه و از مسیر بانیاس به سمت دمشق حرکت کنند. براساس گفته منابع ارتش صلیبی حدود ۵۰ هزار نفر برآورد شده‌است.

سپاه شاه تهماسب از رود زنگی چای عبور کردند و علی پاشا به مقابله پرداخت، علی پاشا شکست خورد و به ایروان بازگشت. در آن معرکه ۹۰۰۰ نفر از عثمانی‌ها کشته شدند و توپخانه و اسباب دشمن به غنیمت گرفته شد.

عثمانی‌ها اردوباد و نخجوان را خالی کردند و به قلعه ایروان نزد علی پاشا رفتند و علی پاشا نیز کنار رود زنگی چای سه فرسخی ایروان مستقر شد و راه آمد و شد را بر سپاه قزلباش بست.

شاه تهماسب در سه فرسخی قلعه ایروان سمت غربی آن به مدت هجده روز مستقر شد و عثمانی‌ها با توپ و تفنگ از بالای قلعه مانع نفوذ قزلباش‌ها می‌شدند و چون راه آذوقه مسدود بود، شاه تهماسب مجبور شد به تبریز بازگردد. هنگام بازگشت علی پاشا آن‌ها را تعقیب کرد و به قوای عبدالله پاشا پیوست و چون این اتحاد باعث تقویت دو قشون شد، ایرانی‌ها در جنگی که نزدیک شهر اسدآباد روی داد شکست خوردند و به حدود رود زنگی چای عقب نشستند.

ترک است و درون پاک دارد مگذار کاندر بر زنگیان رود مست به خواب