دربند پایین

در تجریش قنات‌های متعددی وجود داشته‌است و برخی از آن‌ها هنوز هم آب‌دهی دارند. از جمله قنات امامزاده صالح (مظهر آن در صحن امامزاده)، قنات محمدیه، قنات مقصودبک در کنار رود دربند، قنات سرپل تجریش و قنات کهریزک که مظهر آن در تکیهٔ پایین تجریش بوده‌است.

تپه قلعه دربند دهنو پایین مربوط به عصر مس - عصر برنز است و در شهرستان نهاوند، بخش مرکزی، دهستان گاماسیاب، ۴۰۰ متری ضلع جنوب شرقی روستای دهنو پایین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۳۶۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

درباره این‌که در اوایل دوره ساسانی، نام این مکان چه بوده فرضیه‌ای مطرح است که بر طبق سنگ‌نوشته شاپور بر کعبه زرتشت می‌باشد؛ دربند 33 تحریرهای پهلوی اشکانی و یونانی کتیبه، طبق تقسیم‌بندی کتاب Corpus Inscriptionum Iranicarum چنین آمده است: «و نیز در اینجا در «نبوشت» آتشی به نام خسرو-شاپور نشاندیم ...» که ظاهراً «نبوشت» نامی بوده است که در اوایل دوره ساسانی به این مکان نسبت داده می‌شده است و معنای آن شاید «پای کوه، پایین پُشته» باشد. [۱][۲]

باسیچ و کورسیچ دو گروه را به پایین فرات هدایت کرده و تیسفون پایتخت ساسانیان را در معرض خطر قرار دادند. هون‌ها با شنیدن این‌که سپاه ساسانی شروع به لشکرکشی برعلیه آن‌ها کرده، دست به عقب نشینی زدند. با این حال، یک گروه از هون‌ها با سپاه ساسانی درگیر شده و تعدادی از آن‌ها کشته شدند. ساسانیان تقریباً تمام غنائم آن‌ها را گرفته هجده‌هزار اسیر را آزاد کردند. گروهی دیگر از هون‌ها با موفقیت از طریق گذرگاه دربند عقب‌نشینی کردند.