معنی کلمه خصایص امیر المومنین در دانشنامه اسلامی
نسائی در این اثر حدود ۲۰۰ حدیث از راویان و محدثان غیر شیعی با ذکر سلسله اسناد آن نقل کرده و به این دلیل نزد حدیث پژوهان و رجال شناسان جایگاهی در خور توجه یافته است. چنانکه ابن حجر می گوید: «نسائی در میان صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم تنها به جستجوی احادیثی که در باره مناقب علی علیه السّلام است، پرداخته و احادیثی بسیار را که بیش تر آنها دارای اسناد خوب و قابل قبولند، در این کتاب گرد آورد». بنابراین کتاب نسائی همان حقیقتی را نشان می دهد که حدیث شناسان بزرگ اهل سنت ؛ مانند ابن حنبل ، اسماعیل قاضی و ابوعلی نیشابوری بر آن معترفند و می گویند: «در حق هیچ کدام از اصحاب پیامبر به اندازه امام علی علیه السّلام ، فضائل و مناقب، با سندهای خوب نقل نشده است». دانشمندان بزرگ در مهارت نسائی نسبت به شناخت احادیث و رجال ، همداستانند و عده ای همچون دارقطنی می گوید: «هیچ کس را بر نسائی مقدم نمی دارم» و ذهبی می نویسد: «نسائی در شناخت احادیث و رجال از مسلم و ابوداود و ترمذی ماهرتر است». البته همه این ستایش ها به این معنا نیست که نسائی از خطا مصون باشد و راه برای نقد احادیثی که نقل کرده بسته شود.
گزارش محتوا
کتاب خصائص با موضوع پیشگامی علی علیه السّلام در اسلام آغاز شده و پس از آن به ذکر ده ها حدیث درباره ویژگی های آن حضرت از قبیل حدیث ثقلین ، طیر ، رایت ، منزلت ، کسا ، غدیر ، سد ابواب و... پرداخته شده است. آن گاه با ذکر احادیثی در منقبت فاطمه سلام الله علیهم بحث را ادامه می دهد، سپس به شمه ای کوتاه از احادیث درباره امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام اشاره می کند و در پایان عنان سخن را به نبردهای امام علی علیه السّلام می برد که در آن از پیش گویی های رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم درباره حقانیت امام علی علیه السّلام ، و سرکشی، انحراف و خروج از دین دشمنان علی علیه السّلام ( قاسطین و ناکثین و مارقین ) پرده افکنده است.
نسخه شناسی
از کتاب خصائص نسائی حدود ۱۲ نسخه خطی در کتابخانه های کشورهای گوناگون دارد و بارها در کشورهای مختلف منتشر شده و به چند زبان نیز ترجمه شده است. جدیدترین تحقیق آن، با بهره گیری از نسخه های متعدد توسط محمد کاظم محمودی صورت پذیرفته و در قم منتشر کرده است. این محقق روایات این کتاب را در کتاب های دیگر اهل سنت (و در مواردی از کتب شیعه ) به دست آورده و به احادیث این کتاب اعتبار و اتقان بیش تری داده است.