معنی کلمه خشوع در قران در دانشنامه اسلامی
خشوع مصدری عربی است از ریشه خشع که معنای اصلی آن پایین آوردن است. بر این اساس برای آن معنای نگاه به زمین دوختن، خم کردن سر و نگاه خود را به زمین دوختن و هم زمان صدای خود را پایین آوردن نیز ذکر شده که همگی به نحوی به آن مفهوم اصلی برمی گردد.
مترادف واژه خشوع
مهم ترین و اصلی ترین مترادف واژه خشوع، «خضوع» است. واژه نامه های فارسی نیز هر دو کلمه را فروتنی کردن معنا کرده اند. لغت شناسان نیز معنای آن دو را نزدیک به هم دانسته اند، گرچه برخی معتقدند بین آن دو تفاوتهایی وجود دارد. از جمله آنکه، خشوع را فروتنی حقیقی شخص و شرط تحقق آن را خوف ناشی از اعتقاد قلبیِ خشوع کننده به برتر بودنِ آن که در برابر او خشوع می کند دانسته اند، در حالی که خضوع ممکن است صرفآ عملی ظاهری باشد و از اعتقاد قلبی و خوف حقیقی حاصل نشود.
← در قرآن
به گفته طبری ، این کلمه در اصل به معنای تواضع و تذلل است. چنان که طوسی نیز، بر این اساس که در زبان عربی، زمین هموار با صفت (خاشع) یاد می شود، معنای محوری خشوع و کلمات مترادف آن همچون خضوع، تواضع و تذلل را «لین و سهولة» (ضعف و نرمی) دانسته است. آنان استکانة (تسلیم و سلطه پذیری) و اِخبات (سرفرود آوردن) را نیز مترادفِ خشوع، و استکبار و تعصب را نیز مفاهیم مخالف آن بیان کرده اند. برخی از این کلمات مترادف در آیات قرآن با همین کاربرد آمده اند. براین اساس از مجموع آرای مفسران چنین برمی آید که خشوع در برابر خدا همان اطاعت از اوامر و نواهی اوست که این اطاعت بر خوف از عقاب و نیز چنان که از آیه ۲۱ حشر برمی آید، بر خشیت ناشی از درک عظمت مقام او استوار است. بنابراین خشوع با مفاهیم دیگری همچون خوف و خشیت پیوند نزدیک دارد. از همین رو به نظر طوسی، خشوع وقتی به عنوان صفتی پسندیده برای کسی مطرح می شود که به آن خو کرده باشد و آن را از روی معرفت به خدا و بدون هیچ تکلف و زحمتی انجام دهد.
نظر طباطبائی
...