حاکم در علم حدیث

معنی کلمه حاکم در علم حدیث در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حاکم، از القاب محدّثان است.
در اصطلاح محدّثان متأخر، حاکم به کسی اطلاق می شود که از حیث متن و اِسناد و جرح و تعدیل و تاریخ، به احادیث عالم باشد. تعریفی که مُناوی و قاری از قول مَطَری یا مطرزی آورده اند، در کتابهای بعدی تکرار، و در برخی موارد قیودی بدان افزوده شده است، از جمله مقدار محفوظات حدیثی حاکم، مقید به رقمی گردیده یا گفته شده مقدار حدیثی که از دایره حفظ وی خارج مانده است اندک باشد. به این ترتیب، حاکم لقب کسی است که مرتبه حفظ و اتقان وی از حجت برتر باشد. به گفته سعد فهمی احمد بلال، برخی محدّثان بزرگ (نظیر شافعی، شَعْبی، ابن مَدینی، ابوداوود سجستانی، ترمذی، نسائی، طبری و طبرانی ) واجد شرایط لقب حاکم بوده اند.
مشهورین به لقب حاکم
اما از مشهورترین افرادی که به این لقب شهرت یافته اند، حاکم نیشابوری، حاکم حَسَکانی و حاکم جِشُمی بوده اند. علاوه بر این، به برخی محدّثان اهل سنّت لقبِ ابداعیِ «امیرالمؤمنین فی الحدیث» داده شده، که بالاترین لقب برای محدّثان است و دارنده چنین عنوانی، برتر از حاکم است. ابوغده (ص ۱۳۲؛ وجود لفظ حاکم را در ردیف القاب ناظر به مقدار محفوظات حدیثی محدّث انکار کرده و با استناد به صبح الاعشی، اثر قلقشندی، آن را از القاب قضات دانسته است. شاهد صدق مدعای ابوغده، به کار نرفتن این اصطلاح ــجز در موارد معدودــ در عمده آثار رجالی و حدیثی متقدم است.
منابع
(۱) عبدالفتاح ابوغده، اُمراءالمؤمنین فی الحدیث، در عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، جواب الحافظ ابی محمد عبدالعظیم المنذری المصری عن أسئلة فی الجرح و التعدیل، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۶. (۲) محمدضیاءالرحمان اعظمی، معجم مصطلحات الحدیث و لطائف الاسانید، ریاض ۱۴۲۰/۱۹۹۹. (۳) ابراهیم باجوری، المواهب اللدنیة علی الشمائل المحمدیة، در محمدبن عیسی ترمذی، الشمائل المحمدیة، چاپ محمد عوّامه، (بی جا) ۱۴۲۲/۲۰۰۱. (۴) سعد فهمی احمد بلال، السراج المنیر فی القاب المحدثین، ریاض ۱۴۱۷/۱۹۹۶. (۵) نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. (۶) ظفر احمد عثمانی تهانوی، قواعد فی علوم الحدیث، چاپ عبدالفتاح ابوغده، حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیة، (بی تا.). (۷) علی بن سلطان محمد قاری، جمع الوسائل فی شرح الشمائل، مصر ۱۳۱۸، چاپ افست بیروت (بی تا.). (۸) همو، شرح شرح نخبة الفکر فی مصطلحات اهل الأثر، چاپ محمد نزار تمیم و هیثم نزار تمیم، بیروت [? ۱۴۱۵/ ۱۹۹۴[. (۹) قلقشندی؛ (۱۰) محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مُناوی، الیواقیت و الدّرر فی شرح نخبة ابن حجر، چاپ مرتضی زین احمد، ریاض ۱۴۲۰/۱۹۹۹.

جملاتی از کاربرد کلمه حاکم در علم حدیث

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا روز سه‌شنبه ۲۳ اکتبر ۲۰۱۸ (اول آبان ۱۳۹۷) دو عضو نیروی قدس سپاه پاسداران ایران را در لیست تحریم‌های تروریستی خود قرار داد. این دو نفر محمد ابراهیم اوحدی و اسماعیل رضوی نام دارند و گفته شده‌است که از طرف نیروی قدس سپاه پاسداران امکانات مالی و تکنولوژیک در اختیار نیروهای طالبان افغانستان قرار می‌دادند. محمد ابراهیم اوحدی، یک افسر نیروی قدس سپاه پاسداران است که در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) طی دیداری در شهر بیرجند با عبدالله صمد فاروقی، معاون حاکم در سایه ولایت هرات و چهره شاخص طالبان، به توافق رسیدند که نیروهای طالبان حملاتی را علیه حکومت افغانستان در استان هرات انجام دهند و پشتیبانی مالی و پول آن را نیروی قدس تأمین کند. در بیانیه وزرات خزانه‌داری آمریکا گفته شده‌است که آمریکا با همکاری شش کشور عربستان سعودی، بحرین، کویت، عمان، قطر و امارات متحده عربی این تحریم‌ها را علیه ۶ چهره کلیدی طالبان و دو نفر نیروی قدس وضع کرده‌است. جان بولتون، مشاور اسبق امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در یک مصاحبه رادیویی گفت: «قاسم سلیمانی خطرناک‌ترین انسان جهان است، او و سپاه پاسداران را دست‌کم نگیرید.».
گرچه نیروهای حاکم در کی‌یف قول‌هایی مبنی بر تغییر قانون اساسی و اعطای اختیارات بیشتر به مناطق، به ویژه شرق کشور را داده بودند، ولی این قول نه برای جدایی‌طلبان و نه برای روسیه حامی آنها کافی نبود. به خصوص که دولت مرکزی، شبه‌نظامیان مسلح در شرق اوکراین را «تروریست» می‌خواند، خواست‌های آنها و دولت روسیه را «باج‌گیری» دانسته و حل مسئله را از طریق نظامی دنبال می‌کرد.
ناپلئون و همراهانش از اوضاع و عدالت حاکم در زندان راضی نبودند.
کعبه خود داند که جز تو هیچ حاکم در عمل گرد او هرگز نگشت الا در ایام بلا
پیش از برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران خمینی مجاهدین خلق را به سبب عدم اعتقاد به قانون اساسی از شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ایران منع کردند که موجب انتقاد شدید این سازمان از نیروهای مکتبی حاکم در جمهوری اسلامی گردید.
در ارمنستان باستان افزون بر پرستش خدایان گوناگون و پدیده‌ها و عناصر طبیعی، کیش پرستش سلسله‌های شاهی نیز جای ویژه خود را داشته است و شاه حاکم در عین حال هیئت جسمانی یک خدای خاص تصور می‌شده است
دولت جان آدامز تمرکز خود را بر روی فرانسه معطوف کرد. گروه حاکم در فرانسه در آن زمان از پذیرفتن هیئت نمایندگی آمریکایی سر باز زده و روابط بازرگانی را به حالت تعلیق درآورده بود.
تا نیاید هر دو خصم اندر حضور حق نیاید پیش حاکم در ظهور
پادشاه نائمول (۳۵۶–۴۰۲) از خاندان کیم یک سلطنت موروثی را با حذف رویه چرخش قدرت پایه‌ریزی نموده و عنوان سلطنتی وقت حاکمان آن ماریپگان (معنی هان یا گان در ریشه زبان کره ای بومی «رهبر» یا «بزرگ» است که سابقاً برای شاهزادگان حاکم در جنوب کره استفاده می‌شد که شاید ارتباطی با عنوان خان در زبان مغولی،
دانیلو مدینا، نماینده حزب حاکم در انتخابات ریاست جمهوری دومینیکن سال ۲۰۱۲، توانست دربرابر کاندیدای حزب مخالف، ایپولیتو میخا، رئیس‌جمهور سابق جمهوری دومینیکن به پیروزی رسید.
میرزا آقاخان که زمانی «جنگ هفتاد و دو ملت» را به منظور آگاهی بخشی و رهایی و اتحاد جهان اسلام نوشته بود، بر اثر مشاهده فساد حاکم در دستگاه سلطنت عثمانی و ایران و همچنین محافظه کاری و بی عملی سید جمال به یک باره منتقد دین و نقش آن در جامعه می‌شود. دیدگاه‌های وی در این مورد در دو اثر آخر وی، «سه مکتوب» و «رساله صد خطابه» مشهود است. او در «سه مکتوب»، با نقد حمله اعراب و حکومت‌های بعد از اسلام، رؤیای حکومت پیش از اسلام را در سر دارد. «سه مکتوب» سرشار از اندیشه‌های ناب میهنی است.[نیازمند منبع] ادعا نامه‌ای است شورانگیز تا ایرانیان را در پیشگاه دادگاه و وجدان تاریخ معصوم جلوه دهد. تیغ نقادی میرزا علاوه بر اسلام دامن بابیت که زمانی خود از مبلغان آن بود را نیز می‌گیرد به گونه‌ای که مذهب باب را از مذاهب مخترعه و کلاً باطل و خارج از صراط مستقیم می‌داند.
شیخ سلمان یکی از اعضای خاندان حاکم قطر و تاجر است، وی همچنین کارمند شورای خانواده حاکم در قطر است، همچنین اخیراً با تصمیم هیئت مدیره الریان ریاست شورای هواداران باشگاه ورزشی الریان را بر عهده داشته‌است.