جبله بن ایهم غسانی

معنی کلمه جبله بن ایهم غسانی در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] جبلة بن ایهم غسانی. جَبَلَة بن اَیْهَم بن جبلة بن حارث غَسّانی، از امرای آل جَفْنَه و آخرین پادشاه از سلسله غسّانیان در شام است.
ابن عبدرَبّه ، برخلاف بیش تر مورخان ، نام وی را جبلة بن ایهم بن ابی شَمِر غسّانی، و ذهبی کنیه وی را ابومُنْذِر دانسته است. مقر جبلة بن ایهم مقر جبلة بن ایهم در جَولان یا دمشق بود. ارسال نامه پیامبر برای دعوت جبله به اسلام بر اساس برخی منابع، پس از صلح حُدَیْبیه (سال ۶) پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم، ضمن نامه هایی که برای دعوت زمامداران و رؤسای قبایل به اسلام می فرستاد، نامه ای نیز برای جبلة بن ایهم نوشت. جبله اسلام آورد و نامه و هدیه ای برای رسول خدا فرستاد. اما بنا به روایات دیگر، آن پادشاه غسّانی که پیامبر اکرم به وی نامه نوشت و او را به اسلام فرا خواند، حارث بن ابی شَمِر غسّانی بوده است نه جبلة بن ایهم. به علاوه، بنا به گزارش های دیگر، جبلة بن ایهم در زمان لشکرکشی مسلمانان برای فتح شام مسلمان نبوده است. کمک جبلة بن ایهم به دومة الجندل در جنگ با مسلمانان به روایت طبری، در سال ۱۲ که خالد بن ولید به دُومة الْجَنْدَل (در شمال عربستان) لشکر کشید، شخصی به نام ابن ایهم، با طوایفی از غسّان و تَنوخ، به مردم دومة الجندل در جنگ با مسلمانان کمک کرد. ، ظاهراً این فرد همان جبلة بن ایهم بوده است. به نوشته ابن اعثم، پیش از جنگ اَجنادین و یَرْمُوک جبلة بن ایهم، با چهل هزار تن از عرب های نصرانی، با اسب و سلاح و تجهیزات کامل، در غوطه دمشق مستقر شده بود تا به نمایندگی از سوی هرقل، امپراتور روم، جلو پیشروی مسلمانان را در شام بگیرد. ← امتناع از مسلمان شدن در جنگ اجنادین و یرموک ابوعُبَیْدة بن جرّاح، فرمانده سپاه مسلمانان، هشام بن عاص را با گروهی نزد وی فرستاد تا او را به اسلام فرا خواند، اما جبله که تاج بر سرداشت و مغرورانه در مجلس خود نشسته بود، از پذیرفتن اسلام امتناع ورزید و گفت که عهد کرده است تا مسلمانان را از شام بیرون راند. ← جبلة بن ایهم فرمانده سپاه هرقل در رجب سال پانزدهم در جنگ یرموک، که هرقل سپاهی عظیم متشکل از رومیان و مردم شام و جزیره و ارمنستان برای رویارویی با مسلمانان گرد آورد، جبلة بن ایهم غسّانی از سرداران سپاه وی بود و فرماندهی لشکری (به روایت طبری دوازده هزار نفری ) از عرب های مُسْتَعرِبة شام، مانند قبایل غَسّان و قُضاعَه و لَخْم و جُذام، را به عهده داشت. ← اسلام آوردن جبلة بن ایهم بعد از شکست در جنگ هرقل، جبلة بن ایهم و لشکرش را به منزله پیشاهنگ سپاه روم برای نبرد با مسلمانان گسیل کرد. کنار رود یرموک جنگ شدیدی روی داد و سپاه روم شکست خورد. به گفته بلاذری جبلة بن ایهم، انصار را ــ که مانند غسّانیان نسبشان به اَزْد، از قبایل یمنی قحطانی، می رسید ــ برادران خویش خواند و به آنان پیوست و اسلام آورد. اسلام آوردن جبلة ایهم در زمان عمر ابن قتیبه نیز از اسلام آوردن جبله در زمان خلافت عمر (۱۳ـ۲۳) یاد کرده است. انقراض سلسله غسانی پس از شکست در جنگ بدین گونه با پیروزی مسلمانان بر سپاه روم، حکومت جبلة بن ایهم پس از سه سال پایان یافت و سلسله غسّانی در شام منقرض گردید. روایات مختلف در مورد ارتداد جبلة بن ایهم جبلة بن ایهم بعدها از اسلام به آیین مسیحی در آمد و به روم پناهنده شد. مورخان در باره سبب ارتداد وی، حکایات متفاوتی نقل کرده اند. ← روایت ابن سعد به روایت ابن سعد جبلة بن ایهم در زمان عمر روزی در بازار دمشق مردی از بنی مُزیَنه را لگد کرد. مرد مُزَنی به صورت جبله سیلی زد. مرد مزنی را گرفتند و نزد ابوعبیدة بن جرّاح بردند. ابوعبیده گفت جبله هم تلافی کند زیرا خداوند فقط دستور به قصاص داده است. جبله که انتظار داشت آن مرد مزنی کشته یا دست او قطع شود، آزرده شد و به آیین مسیحی بازگشت و با قبیله خود به روم رفت. ← روایت ابن عبدربه ابن عبدربّه داستانی مفصّل از اسلام آوردن و ارتداد جبلة بن ایهم نقل کرده که جزئیات آن در منابع دیگر نیامده است. به گزارش وی ، چون جبلة بن ایهم قصد کرد مسلمان شود از شام به عمر نامه نوشت و اجازه خواست نزد وی به مدینه رود. عمر اجازه داد. جبله با ۱۷۰ یا پانصد یا هزار سوار از قبایل عَکّ و جفنه روانه مدینه شد و چون نزدیک شهر رسید، همراهانش جامه های نگارین پوشیدند و جبله تاج بر سر نهاد. مردم مدینه، شادمان از اسلام آوردن او، به استقبالش رفتند و عمر او را بسیار اکرام کرد. در موسم حج، هنگام طواف، مردی اعرابی از بنی فَزاره فوته جبله را لگد کرد. جبله خشمگین شد و به صورت مرد فزاری سیلی زد. عمر گفت باید یا مرد فزاری را راضی کند یا قصاص شود. جبله که خود را پادشاه می دانست و قصاص شدن را اهانت به خویش می شمرد، گفت که به آیین مسیحی بر می گردد. عمر گفت در این صورت گردنش را می زند. جبلة بن ایهم نیز شب هنگام، با یاران خود، از مکه به قسطنطنیه گریخت و آنجا به کیش مسیحی در آمد و با حمایت هرقل، درباری پرتجمل ترتیب داد. فرستاده عمر در سفر خود به دیار روم از مجلس وی دیدن کرد. این روایت به نظر معقول و منطقی نمی نماید و از مبالغه خالی نیست. ← روایت سوم روایت دیگر حاکی از آن است که جبلة بن ایهم هنوز بر کیش مسیحی بود که نزد عمر آمد. عمر از وی خواست اسلام بیاورد و زکات بپردازد و جبله پذیرفت که با حفظ دین خود، زکات دهد. عمر گفت در این صورت باید جزیه بپردازد یا به هم کیشان خود بپیوندد. جبلة بن ایهم نیز با سی هزار تن از یاران خود به روم رفت. چون عمر خبر یافت، پشیمان شد. کسانی همچون عُبادة بن صامت از رفتار عمر انتقاد کردند. گفته می شود عمر در سال ۲۱، لشکری به فرماندهی عُمَیر بن سَعْد انصاری به سرزمین روم فرستاد و کوشید جبلة بن ایهم را با دلجویی و ملاطفت به سرزمین اسلامی باز گرداند و خواست او را نیز قبول کند، اما جبله نپذیرفت. به روایتی، معاویه نیز هنگامی که به حکومت رسید کسی را نزد جبله فرستاد تا از او بخواهد به اسلام باز گردد، اما جبله تقاضای وی را رد کرد. جبله در دیار روم ماند و همانجا در گذشت. ابن خلدون از وفات وی در سال ۲۰ یاد کرده است. که درست نمی نماید. اختلاف نظر بر سر اسلام آوردن و ارتداد جبلة بن ایهم پاره ای شواهد تاریخی نیز اسلام آوردن و ارتداد جبلة بن ایهم را تأیید می کنند. ، اما بر اساس روایات بلاذری و یعقوبی، جبله هیچ گاه اسلام نیاورد و ارتداد وی نیز منتفی است. جواد علی همین نظر را ترجیح داده و گفته است جبلة بن ایهم با هم کیشان خود شام را ترک کرد و به رومیان پیوست و در کنار آنان بر ضد مسلمانان جنگید، اما این نکته را که از جبلة بن ایهم، چنان که در روایت ابن عبدربّه آمده، در قسطنطنیه استقبالی باشکوه شد و او مجلسی شاهانه داشته، نپذیرفته، خصوصاً که نولدکه درباره پادشاهی و حکمرانی جبلة بن ایهم بر عرب های شام تردید کرده است. انتساب بنای شهر جبله به جبلة بن ایهم ابن سعید بنای شهر جَبَله را در ساحل شام به جبلة بن ایهم نسبت داده است. شخصیت و سرگذشت جبلة بن ایهم مورخان اطلاع چندانی در باره شخصیت و سرگذشت جبلة بن ایهم نیاورده اند، جز اینکه گفته اند قد وی دوازده وجب بود و هرگاه سوار مرکب می شد، پاهایش بر زمین می کشید. اشعاری در مورد جبلة بن ایهم حَسّان بن ثابت در زمان جاهلیت و پس از اسلام، اشعار بسیاری در مدح جبلة بن ایهم سروده و در آن از پادشاهی وی و آل جفنه (غسّانیان) یاد کرده است. بنا به روایتی، حسّان بن ثابت در حضور جبلة بن ایهم شعری خواند و وی به او سیصد دینار و ده جامه داد. فهرست منابع • ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱. • ابن خلدون. • ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت). • ابن سعید مغربی، نشوة الطرب فی تاریخ جاهلیة العرب، چاپ نصرت عبدالرحمان، عمان ۱۴۰۲/۱۹۸۲. • ابن عبدربّه، کتاب العقد الفرید، چاپ احمد امین، احمد زین و ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۳۵۹/۱۹۴۰. • ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۹. • ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶. • ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۳۵۵/۱۹۳۶. • ابوالفرج اصفهانی. • بلاذری (لیدن). • نینا ویکتوروونا پیگولوسکایا، اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده های چهارم ـ ششم میلادی، ترجمه عنایت اللّه رضا، تهران ۱۳۷۲ ش. • ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۵۴ ش. • جواد علی، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت ۱۹۷۶ـ ۱۹۷۸. • حسان بن ثابت، دیوان، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱. • حمزة بن حسن حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاة و السلام، بیروت: دارمکتبة الحیاة. • خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، چاپ مصطفی نجیب فوّاز و حکمت کشلی فوّاز، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵. • محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳. • طبری، تاریخ، (بیروت). • مسعودی، مروج، (بیروت). • مطهر بن طاهر مقدسی، کتاب البدء و التاریخ، چاپ کلمان هوار، پاریس ۱۸۹۹ـ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۹۶۲. • یعقوبی، تاریخ.
[ویکی فقه] جَبَلَة بن اَیْهَم بن جبلة بن حارث غَسّانی، از امرای آل جَفْنَه و آخرین پادشاه از سلسله غسّانیان در شام است.
ابن عبدرَبّه ، برخلاف بیش تر مورخان ، نام وی را جبلة بن ایهم بن ابی شَمِر غسّانی، و ذهبی کنیه وی را ابومُنْذِر دانسته است.
مقر جبلة بن ایهم
مقر جبلة بن ایهم در جَولان یا دمشق بود.
ارسال نامه پیامبر برای دعوت جبله به اسلام
بر اساس برخی منابع، پس از صلح حُدَیْبیه (سال ۶) پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم، ضمن نامه هایی که برای دعوت زمامداران و رؤسای قبایل به اسلام می فرستاد، نامه ای نیز برای جبلة بن ایهم نوشت.
جبله اسلام آورد و نامه و هدیه ای برای رسول خدا فرستاد.
اما بنا به روایات دیگر، آن پادشاه غسّانی که پیامبر اکرم به وی نامه نوشت و او را به اسلام فرا خواند، حارث بن ابی شَمِر غسّانی بوده است نه جبلة بن ایهم.
به علاوه، بنا به گزارش های دیگر، جبلة بن ایهم در زمان لشکرکشی مسلمانان برای فتح شام مسلمان نبوده است.
کمک جبلة بن ایهم به دومة الجندل در جنگ با مسلمانان
...

جملاتی از کاربرد کلمه جبله بن ایهم غسانی

و از آن جمله جبله بن حنبل بود كه ابن هشام اسم او را كلات بنحنبل نقل كرده ، او با برادرش صفوان بن اميه در تمامى آن مدتى كهرسول خدا (صلى الله عليه و آله ) براى مشركين مهلت مقرر كرده بود بر شرك خودباقى بودند، او در آن روز فرياد زد امروز سحرباطل شد، برادرش نهيب زد كه ساكت باش خدا دهانت را بشكند، ارباب ما امروز از قريشاست ، و اگر شكست بخوريم ارباب ما هوازنيها خواهند شد، و به خدا قسم اگر يكقريشى بر ما حكومت كند بهتر است از يك هوازنى .
ابن ندیم «از میان کتاب‌هایی که ایرانی‌ها دربارهٔ داستان‌ها و افسانه‌های شاهان خود نوشته‌اند» از کتابی با نام رستم و اسفندیار نام برده است که به دست جبله بن سالم به عربی برگردانده شده بوده‌است.