معنی کلمه تعارض قیاس و خبر واحد در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تعارض قیاس و خبر واحد، تنافی نتیجه قیاس با مدلول خبر واحد را می گویند. تعارض قیاس و خبر واحد، از اقسام تعارض ادله اجتهادی ، و به معنای تنافی میان مدلول قیاس و خبر واحد می باشد. حکم اصولیون اهل سنت ، اجماع دارند که در تعارض قیاس و خبر واحد اگر جمع میان آنها ممکن نباشد دلیل ظنی ارجح، مقدم است. ولی در این که کدام یک از این دو ارجح می باشد، اختلاف دارند؛ بیشتر آنها همانند « ابوحنیفه »؛ « شافعی » و « احمد » خبر واحد، و برخی دیگر هم چون « مالک » و « ابوالحسین معتزلی » قیاس را مقدم دانسته اند.
جملاتی از کاربرد کلمه تعارض قیاس و خبر واحد
99- -مجلد 16 چاپ جديد ص 316 نقل از امالى شيح طوسى ، و بايد دانست كه راوىخـبـر عـلى بـن مـحـمـد بن رباح نحوى است كه روايت را براى موقعيت واهميت علم نحو روايتكرده و خبر واحد است .
از همه مهمتر حديث شريف ثقلين را مورد مناقشه قرار داده و مى گويد: خبر واحدى است كهبه الفاظ مختلف از پيامبر نقل شده و در حالى كه مراد آن حضرت معلوم نيست ، قدرتمعارضه اى با مطالب قطعى و يقينى را ندارد، اما خبر وقول يك نفر صوفى را با اينكه متصل به هيچ منبع از منابع وحى نيست و از قرآن اتخاذنشده است و خبر واحد هم هست ، بدون چون و چرا مى پذيرد و ديگراشكال عدم قدرت معارضه آن با روايات و سنّت قطعى و يقينى را متعرض نمىشود.(361) ((وهذا من اعجب العجايب واغرب الغرايب )).
و رواياتى كه از طرق امامان اهل بيت (عليهم السلام ) در تفسير اين آيات وارد شده ، بااينكه بسيار زياد است و نيز بعضى از رواياتى كه از طرقاهل سنت آمده ، هر دو در اين قسمت شريكند كه بيش از آنچه از آيات استفاده مى شود چيزىندارند، البته با مختصر اختلافى كه در بعضى از خصوصيات دارند، و ما هم به همينجهت از نقل آنها صرف نظر كرديم ، هم به دليلى كه گفتيم و هم به ايندليل كه يك يك آن احاديث خبر واحدند و خبر واحد تنها در احكام حجت است ، نه درمثال مقام ما كه مقام تاريخ و سرگذشت است ، علاوه بر اين ، وضع آن روايات طورى استكه اگر مراجعه كنى ، خواهى ديد نمى توان خصوصيات آنها را به وسيله آيات قرآنىتصحيح كرد، حرفهايى دارد كه قابل تصحيح نيست .