[ویکی فقه] بحث تشکیک ابتداء در منطق مطرح گردید و بیشتر به عنوان صفت لفظ و حداکثر صفت مفهوم تلقی گردید. روشن است که منطقیین نگاه هستی شناختی به موضوع نداشتند و قصدشان تفکیک بین مفاهیم و ذکر خصوصیات آنها بود. زیرا آنچه برای یک منطقی مهم است بحث از معقولات ثانیة منطقی و خصوصیات مفهوم است، همین سبب شد ایشان مفاهیم کلی را به متواطی و مشکک تقسیم کنند، اما وقتی این بحث به دست فیلسوفان افتاد ایشان متوجه این نکته شدند که اختلاف مفاهیم باید ناشی از اختلاف مصادیق آنها باشد؛ زیرا مفهوم شانی جز حکایت از مصداقش ندارد، بنابراین در صدد برآمدند کثرت تشکیکی را به نوعی در خارج حل کنند. دیدگاه مشائین در مسئله مشائین بین مفاهیم ماهوی و غیرماهوی تفکیک کرده و قائل شدند تشکیک در ماهیت ممکن نیست. به عبارت دیگر از نظر ایشان تشکیک در امر ذاتی محال است؛ زیرا لازمه اش تغییر در ذات و انکار آن است. بنابراین ایشان برای حل این معضل که گاهی بین برخی از ماهیات به نظر می رسد که تشکیک برقرار است متمسک به تشکیک در عرضی شدند. منظور ایشان از تشکیک در عرضی این است که آنچه در حقیقت مشکک است ذات ماهیت نیست، بلکه اتصاف یک شیء به ماهیت است که مشکک است. مثلا اگر ما می بینیم در خارج سیاهی دارای دو مصداق شدید و ضعیف است آنچه حقیقتا مشکک است خود سیاهی نیست، زیرا سیاهی یک ماهیت است که وحدت این دو سیاه منتسب به آن است. در این گونه موارد آنچه مشکک است سیاه ها هستند، یعنی جسمی که متصف به سیاهی است از آن جهت که سیاه است در مقایسه با جسم دیگری که متصف به سیاهی است مشکک می باشد. به عبارت دیگر نه خود اجسام که دارای ماهیت جسمیه هستند مشککند و نه سیاهی که یک ماهیت عرضی است مشکک است، بلکه این سیاه ها هستند که مشککند. از نظر مشائین سیاه دیگر ماهیت نیست و به عبارت دیگر موجود بالذات نمی باشد، بلکه یک موجود بالعرض است و مشکک بودن چنین امری محال نیست. ← نکته مهم در دیدگاه مشائین ۱. ↑ نظام حکمت صدرایی، تشکیک، عبدالرسول عبودیت، ص۱۵۸ـ۱۸۱.۲. ↑ شفاء، منطق، ابن سینا، ابوعلی، ج۱، ص۲۳۰.۳. ↑ شفاء، منطق، ابن سینا، ابوعلی، ج۱، ص۲۳۰.۴. ↑ شرح الاشارات و التنبیهات، نصیر الدین طوسی، ج۳، ص۳۴۳۵. ...
جملاتی از کاربرد کلمه تشکیک در عرضی
سازمان‌های اطلاعاتی شوروی در تمامی سطوح اطلاعات زیادی از امیال خصمانه آلمان جمع‌آوری کرده بودند. فرماندهی عالی شوروی از منابع مختلفی اطلاعاتی از حمله احتمالی آلمان و زمان آغاز آن دریافت نموده بود. با وجود تلاش آلمان برای پوشاندن مقاصد و القای اطلاعات غلط به شوروی، بهار ۱۹۴۱ جریان مستمری از گزارش‌های اطلاعاتی در ارتباط با تهاجم قریب‌الوقوع آلمان به رهبران شوروی وصول می‌شد. موثق‌ترین اطلاعات از ریچارد زورگه، جاسوس آلمانی کمونیست از توکیو دریافت گردید. زورگه اطلاعات دقیقی که نشانگر تهاجم آلمان از میانه ژوئن بود، به مسکو ارسال نمود. جواب رهبران شوروی به تمامی این اطلاعات تشکیک در صحت آنها بود.
مخالفان زمین‌گرمایی و نظریه فرگشت، اغلب از واژهٔ «نظریه» برای تشکیک در زمین‌گرمایی و فرگشت استفاده می‌کنند. به‌گفته آلن، «مثل اینکه این‌ها هیچ صحتی نداشته‌اند، چون صرفاً یک نظریه‌اند». خب این دقیقاً برخلاف کوهی از شواهد پشتیبان زمین‌گرمایی ناشی از فعالیت‌های انسانی، و همچنین نظریهٔ فرگشت داروین است.
برخی از مورخان از جمله ابوریحان بیرونی و مسعودی برای معرفی مزدک از عنوان موبد موبدان یعنی بالاترین مقام رسمی دین زرتشت استفاده کرده‌اند، اما اوتاکر کلیما معتقد است که این عنوان نمی‌تواند صحیح باشد و نمی‌توان با اطمینان کامل مزدک را موبد موبدان دانست. او در تحقیقاتش عنوان کرده که تنها موردی که نمی‌تواند ثابت کند این است که مزدک یک موبد بوده‌است یا خیر! نیز معتقد است که نباید هرچه ابوریحان بیرونی گزارش داده را پذیرفت و بر آن است که عنوان موبدان موبد برای مزدک غیر معقول است. ابوریحان بیرونی مزدک را موبد موبدان یا قاضی‌القضات دانسته‌است. شاید گزارش ابوریحان به دو دلیل غلط باشد چرا که موبد موبدان نمی‌تواند قاضی‌القضات باشد یا اگر هم باشد، قاضی‌القضات طبقهٔ موبدان است. باید دانست که قاضی‌القضات یک عنوان دولتی بود، در نتیجه نمی‌توانست مقام موبدی باشد. اما مهم‌ترین نکته که باعث تشکیک در خصوص این ادعا می‌شود، این نکته است که افکار اصلاح‌طلبانه‌ای که مزدک داشته هرگز نمی‌توانسته از میان جامعهٔ محدود موبدان که در کمال دقت تعلیم می‌دیده‌اند، بیرون بیاید.
ما امضاکنندگان ذیل مطلع شدیم که روز چهارشنبه در روزنامه بهار مقاله‌ای به مناسبت خجسته عید غدیر عید امامت، تحت عنوان " امام، پیشوای سیاسی با الگوی ایمانی؟" به قلم علی اصغر غروی منتسب به نهضت آزادی به ایراد تشکیک در امامت اهل بیت عصمت و طهارت پرداخته‌است.
روزنامه آفتاب که عنوان اصلی شماره پنج‌شنبه یکم اردیبهشت خود را به این موضوع اختصاص داده بود نوشت: «در تاریخ خواهند نوشت وقتی مردم ایران به زور شکمشان را سیر می‌کردند، همسر و فرزند رئیس مجلس همین کشور برای خرید سیسمونی به ترکیه رفتند». با افزایش واکنش‌ها به این موضوع، خبرگزاری فارس و روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران با تشکیک در اصل موضوع و هدفمند دانستن انتقادات به قالیباف، به دفاع از او برخاستند. محسن مهدیان، مدیرعامل وقت روزنامه همشهری، وابسته به شهرداری تهران، در دفاع از قالیباف تلاش کرد ماجرای سفر به ترکیه و سیسمونی‌گیت را به زندگی شخصی و حریم خصوصی خانواده قالیباف تقلیل دهد.
دیدم خم زلفین رسا تا کمرت دوش تشکیک در آنموی توام تا کمر افتاد
به هر حال، ادامه عملیات ورماخت نیازمند اتمام کار پاکسازی دو منطقهٔ تحت محاصره بود؛ مأموریتی که مستلزم به‌کارگیری دو سوم از نیروهای گروه ارتش مرکز (۴۸ لشکر از ۷۵ لشکر) و صرف یک تا دو هفته زمان بود. در این رابطه، وزیر اطلاع‌رسانی رایش یوزف گوبلس با تشکیک در اتمام جنگ در این نقطه، روز ۱۱ اکتبر می‌نویسد: «برای مردم ممکن نیست بین «تعیین» و «پایان» تمایز قائل شوند». او مثال جنگ سال ۱۸۷۱ آلمان و فرانسه را می‌آورد که با وجود تعیین شدن سرنوشت جنگ در نبرد سدان، درگیری نظامی همچنان ادامه یافت. از این رو، در طرف شوروی، عده‌ای همچون گئورگی ژوکوف حتی ادعا کردند عمداً بخشی از نیروها توسط شوروی قربانی شدند تا آلمانی‌ها را درگیر نگاه دارند و برای تقویت دفاع مسکو زمان بخرند. به عقیده دیوید استاهل: «با توجیه شدن وسیله توسط هدف، شوروی چند ارتش خود را در ویازما از دست داد تا پایتخت خود را حفظ کند». در همین حال گروه ارتش مرکز در وضعیت تدارکاتی مناسبی به سر نمی‌برد. از همین رو، دقیقاً زمانی که دفاع شوروی در مقابل مسکو فروپاشیده بود، سرعت پیگیری عملیات ورماخت می‌بایست کمتر می‌شد. این مسئله نه تنها موجب اتلاف وقت آلمانی‌ها و وارد آمدن تلفات به آنها شد، بلکه فرصت تنفسی برای شوروی فراهم آورد.