معنی کلمه ایثار اهل بیت در دانشنامه اسلامی
یکی از اوصاف والای اهل بیت ایثار و فداکاری است که می تواند الگوی همه انسان ها باشد و یکی از موارد ایثار ایشان مربوط به زمانی است که:حضرت حسن (علیه السّلام) و حضرت حسین (علیه السّلام) بیمار شدند. پیامبر گرامی (صلی الله وعلیه وآله) با جمعی از یارانشان به عیادت دو نوه و دو نور دیدۀ خود آمدند. در آن دیدار، رسول خدا (صلی الله وعلیه وآله) به حضرت امیر (علیه السّلام) فرمودند:«علی جان! اگر برای شفا یافتن و بهبودی فرزندانت می توانستی نذری کنی، خدا از سر مهر و کرامت آنان را سلامت ارزانی می داشت»امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در همان لحظه با خدایش عهد بست و نذر نمود که اگر دو فرزندش سلامتی یابند سه روز روزه بدارد. از پی حضرت علی (علیه السّلام)، حضرت زهرا (علیها سلام) نیز نذر کرد و آن گاه «فضه» خادمۀ ایشان همان نذر را نمود. طبق بعضی از روایات امام حسن (علیه السّلام) و امام حسین (علیه السّلام) نیز نذر کردند که روزه بگیرند.چیزی نگذشت که هر دو شفا یافتند و خانوادۀ امام علی (علیه السّلام) برای وفای به نذر آماده شد؛ اما در خانه غذایی برای روزه داری یافت نمی شد. امام علی (علیه السّلام) سه صاع جو تهیه نمود. حضرت زهرا (علیها سلام)، یک سوم آن را آرد کرد و نان پخت. هنگام افطار، مسکینی بر در خانه آمد و گفت: «السلام علیکم اهل بیت محمد... سلام بر شما ای خاندان محمد (صلی الله وعلیه وآله)، مستمندی از مستمندان مسلمین هستم. غذایی به من بدهید. خداوند به شما از غذاهای بهشتی مرحمت کند».آن ها همگی مسکین را بر خود مقدم داشتند و سهم خود را به او دادند در حالی که چیزی جز آب نداشتند. روز دوم را هم چنان روزه گرفتند. موقع افطار وقتی که نان جو را برای غذا آماده کرده بودند، یتیمی بر در خانه آمد. این بار نیز ایثار کردند و غذای خود را به او دادند و بار دیگر با آب افطار کردند. روز بعد را نیز روزه گرفتند. به هنگام غروب اسیری بر در خانه آمد. باز سهم غذای خود را به او دادند. پس از انجام نذر هنگامی که صبح شد حضرت امیر (علیه السّلام) در حالی که دست دو پسر بزرگوارش را گرفته بود به خدمت پیامبر اکرم (صلی الله وعلیه وآله) رسید. هنگامی که پیامبر آن ها را مشاهده کردند، دیدند از شدت گرسنگی می لرزند. پیامبر اشک ریختند و فرمود:«این حالی را که در شما می بینم برای من بسیار گران است»سپس برخاستند و با آن ها حرکت کردند. هنگامی که وارد خانۀ حضرت زهرا (علیها سلام) شدند ایشان را در محراب عبادت دیدند در حالی که از شدت گرسنگی ضعیف شده و چشمهایش به گودی نشسته بود. پیامبر گرامی (صلی الله وعلیه وآله) اندوهگین شدند. در همین هنگام جبرئیل امین نازل شد و گفت:«ای محمد این سوره را بگیر. خداوند با چنین خاندانی به تو تهنیت می گوید» سپس سوره «هل اتی» (انسان یا دهر) را بر او خواند»بعضی گفته اند که از آیۀ۵؛ «ان الابرار...» تا آیۀ۲۱؛ «... کان سعیکم مشکورا» در این زمان نازل گشت.
مظهر ابرار بودن
این خانواده مظهر ابرار و نیکوکاران جهان و از مظاهر عبودیت خدا و از مصادیق بارز بندگان خالص اویند. آنان وفاکنندۀ به نذر خویش و خائفان از قیامتند. آن ها مظهر ایثارگری و حمایت از اقشار محروم جامعه (مسکینان، یتیمان و اسیران) و مظهر اخلاص و خداجویی در عرصۀ زندگی اجتماعی اند. نعمت های سرشار بهشتی، پاداش الهی اهل بیت (علیهم السّلام) و جلوۀ تقدیر و سپاس گذاری خداوند در قبال نیک کرداری آنان است. داستان مذکور در میان علمای شیعه مورد اتفاق نظر است و در بین اهل سنت نیز مشهور بلکه متواتر است. علامه امینی در «الغدیر» ۳۴ نفر از علمای معروف اهل سنت را نام می برد که این داستان را در کتاب های خود آورده اند. در «احقاق الحق» نیز نام ۳۶ نفر از اهل سنت برده شده است. علاوه بر این حافظ ابومحمد عاصمی از علمای اهل سنت کتابی در دو جلد به نام «زین الفتی فی تفسیر سورة هل اتی» تدوین کرده است. ابوجعفر اسکافی (متوفی ۲۴۰ه. ق) در رساله ای که در رد جا خط نوشته می گوید؛«ما تردید نداریم که احدی از صحابۀ پیغمبر برتر از علی بن ابی طالب نمی باشد...»انفاق علی متناسب با حال و وضع زاهدانه اش بود و او کسی است که در راه خدا مسکین و یتیم و اسیر را غذا داد و دربارۀ او و همسر و دو فرزندانش یک سورۀ کامل نازل گردیده است.
شعر ابو سالم
ابوسالم محمد بن طلحه شافعی (متوفی ۶۵۲ه. ق) شعری در این زمینه دارد:هم العروة الوثقی لمعتصم بها مناقبهم جاءت بوحی و انزالمناقب فی الشوری و سورة هل اتی و فی سورة الاحزاب یعرفها التالیو هم اهل بیت المصطفی فودادهم علی الناس مفروض بحکم و اسجالآنان برای کسی که به آن ها متوسل شود دستاویزی محکم اند که مناقبشان از راه وحی و انزال رسیده است. مناقب و فضایلی که در سورۀ «شوری» و «هل اتی» و «احزاب» آمده است، و تلاوت کنندگان قرآن آن ها را می شناسند. آنان اهل بیت مصطفی می باشند و دوستی آن ها به حکم الهی در منشور قرآن الزامی است. در کتاب «احتجاج» از امام علی (علیه السّلام) نقل شده در ضمن حدیثی که ایشان، برای مسلمانان بعد از مرگ عمر بن خطاب ایراد کرده اند:«شما را به خدا سوگند می دهم! آیا در میان شما غیر از من کسی هست که دربارۀ او و فرزندانش این آیه نازل شده باشد: «ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها کافورا...» تا آخر سوره؟ گفتند: «نه».در کتاب «خصال» در احتجاج امام علی (علیه السّلام) بر علیه ابوبکر فرمود:«تو را به خدا قسم می دهم! آیا صاحب آیۀ «یوفون بالنذر و یخافون یوما کان شره مستطیرا» منم یا تویی؟». گفت: «بلکه تویی». (جهت مطالعۀ بیشتر به کتب ذیل مراجعه شود: )
[ویکی فقه] ایثار اهل بیت (قرآن). این موضوع درباره ماجرای اطعام نیازمندان در سه روزی بود که اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم روزه داشتند، غذای خود را دادند و فقط با آب افطار کردند.
ایثار اهل بیت علیهم السّلام در اطعام مسکین،یتیم و اسیر فقط برای تقرب به خدا :«ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا ویتیما واسیرا انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزاء ولا شکورا.» «و به (پاس) دوستی (خدا) بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می دادند ما برای خشنودی خداست که به شما می خورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمی خواهیم.»
ایثار و انفاق در زمان نیاز
«علی حبه» آنها غذای خود را در عین اینکه به آن نیازمندند و دوست دارند به" مسکین" و" یتیم" و" اسیر" می دهند؛ اطعام کردن آنها ساده نیست، بلکه توام با ایثار در هنگام نیاز شدید است، و از سوی دیگر اطعامی است گسترده که انواع نیازمندان را از" مسکین" و" یتیم" و" اسیر" شامل می شود، و به این ترتیب رحمتشان عام و خدمتشان گسترده است.ضمیر در" علی حبه " به" طعام" باز می گردد، یعنی در عین اینکه علاقه به طعام دارند آن را انفاق می کنند، و به این ترتیب شبیه چیزی است که در آیه ۹۲سوره آل عمران آمده است: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون» «هرگز به حقیقت نیکوکاری نمی رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید.»