معنی کلمه اوضاع اجتماعی دوره طاهریان در دانشنامه اسلامی
برای آن که به اوضاع اجتماعی جامعه طاهریان پی ببریم، در ابتدا باید دید که چه کسانی جامعه را در آن زمان تشکیل می دادند و از چه حقوقی برخوردار بودند.می توان به طور کلی طاهریان را به سه دسته تقسیم کرد:
← طبقه اول
پس از پیروزی عباسیان و دسته جات اعیان و مالکان اراضی ایران (دهقانان) که از آنها پشتیبانی کرده بودند، گرایش به سوی فئودالیزم در ایران شدیدتر شد. با آنکه تعداد زیادی برده وجود داشت، ولی شیوه اصلی تولید مبتنی بر برده داری نبود؛ بلکه در جامعه ای که دوران اول فئودالیزم را می گذراند، برده داری یک نوع شیوه زندگی بود که البته در حیات اجتماعی و اقتصادی کشور تأثیر فراوان داشت. چون طاهریان با تجارت برده هم سود زیادی از آن می بردند و هم آنکه آن را به عنوان هدایا به دربار خلفای عباسی می فرستادند این برده ها در املاک به ویژه در آبیاری زمین ها و کارهای پر زحمت دیگری مشغول بودند. در شهرهای بزرگ عراق و ایران بازار برده فروشان وجود داشت. بازارهای برده فروشان در بغداد و سامره و شهرهای ایران از قبیل ری، اصفهان، نیشابور و بلخ و غیره دایر بود و در این بازارهای خرید هر نوع برده داری ممکن بود. از کارگر ساده گرفته تا صنعت کار چیره دست و غلامان جنگی، موسیقی دانان و مطربان و آوازه خوانان، خرید و فروش می شدند. حال باید ببینم دو شهر نیشابور و مرو در زمان طاهریان چگونه بوده است.
بازارهای نیشابور
بازارهای نیشابور در قرن چهارم هجری:«... بازارهای شهر نیشابور در خارج شهرستان و در ربض شهر بوده است، و دو بازار آن از دیگران بزرگ تر بوده است: به نام «مربعه بزرگ» و «مربعه کوچک.» در این بازارها، کاروان سراها و مهمان سراهایی نهاده بودند که تجار در درون آنها به دادوستد و تجارت مشغول بودند و دکاکین زیادی در این بازارها بوده است که مرکز خرید و فروش اقسام امتعه و اجناس بوده است. در این مهمان سراها، تجار طراز اول مسکن داشتند و غالب کاروان سراها مملو بود از اجناسی که برای خرید و فروش به این شهر آورده بودند. در سراهای این بازارها، کارگران و ارباب صنایع نیز دکان ها داشتند که سخت معمور و آبادان بوده است، و نیز بسیاری از این بازارها و سراها به دسته های مختلف پیشه وران تعلق داشت و به نام آنان نامیده می شد؛ مثل رسته کلاه دوزان، رسته کفشگران، صنعت پارچه بافی است، که نه تنها در دوران بعد از اسلام در حوزه نفوذ فئودالها، بلکه در اکثر دهات معمور و شهرها معمول بود و جمعی به کار ریسندگی اشتغال داشتند. منت ها در بعضی نقاط، پارچه های پست برای مصرف طبقه سوم تهیه می شد، و در برخی مناطق، پارچه های ظریف و زیبا برای صدور به کشورهای مختلف، یا برای استفاده طبقات ممتاز به دست کارگران ورزیده کارگاه ها فراهم می گردید».
← وصف کارگاه های صنایع دستی
...