ام ضیغم

«اخیراً یک کتابی به اسم شاه مغولستان انتشار پیدا کرده و تازه از پاریس فرستاده‌اند اینجا. آن را ملاحظه کنید و ببینید که راجع به القاب ایران چه نوشته است: می‌نویسد که مسئله لقب در ایران اساساً نه تنها دلیل خدمت نیست بلکه کم‌کم الفاظی دارد معمول می‌شود که ما این الفاظ را ترجمه می‌کنیم. آن وقت شروع کرده است ترجمه کردن. مثلاً می‌نویسد: ضیغم‌الملک. ضیغم را او به زبان خودش ترجمه کرده است، حالا ما هم به زبان خودمان ترجمه می‌کنیم یعنی شیرملک. شیرملک که دلیل خدمت نیست و همچنین شهاب‌الملک یا شهاب‌الدوله یعنی تیر دولت. آیا این تیر دولت دلیل خدمت است؟ ما چشم‌های خودمان را بسته‌ایم و در یک محوطه که اسمش ایران است».

شاهی که در زمانه به تاثیر عدل او ضیغم به پاسبان غزالان نشسته است

غارت یک دشت ضیغم با خدنگ راست رَو آفت یک پهنه لشکر با حسام خون فشان

شیران به گه رزمش چون ضیغم پرچم شاهان به صف بزمش چون صورت دیوار

اندر مصاف رزمت ضیغم شود چو آهو واندر حریم عدلت آهو شود چو ضِیغم‌

نفس روباه دنی را همه عصفور ضعیف باز بازوی شه و ضیغم غابست دلم

همچو شبلی گشته او را ضیغم گردون شکار همچو ادهم بوده او را ابرش اجرام رام

بحمله خرد کند استخوان پیل دمان بپنجه نرم کند یال و کتف ضیغم نر

نیروهای ارشدالدوله پس از غارت سمنان به سمت تهران حرکت کردند. آنها در تاریخ ۲ شهریور ۱۲۹۰ شمسی پیش قراولان نیروهای دولتی به فرماندهی ضیغم السلطنه را در ده نامه]ده نمک[ نزدیکی آرادان شکست دادند[] و وارد آرادان شدند[]. در این درگیری تعدادی از افراد ایل اصانلو (گروه حامیان مشروطه) در اردوی نیروهای دولتی حضور داشتند. منابع تاریخی تعداد نیروهای ارشدالدوله را بین دو تا سه هزار نفر ذکر کرده‌اند[].

من که بودم اندرین میدان کار پهلوانی چابکی ضیغم شکار

که موران چون به گرد آیند بسیار به تنگ آید روان در حلق ضیغم

قبل از این نامه ضیغم الدوله بطور ناگهانی از بهبهان بعنوان میهمان به نزد کریم خان میاد. کریم خان به رسم مهمان نوازی با میمهان خود و تعدادی سوار قصد شکار و سپس حرکت بسمت قلعه چنار می‌کند.

در این احوال نامه ای از کریم خان به ملاقباد می‌رسد: فردا با ضیغم الدوله نماینده حکومت بهبهان به قلعه چنار میروم. لازم است شما(ملاقباد) وجوهات مالیاتی منطقه سی‌سخت را به قلعه چنار بیاورین.

مخالفان کریم خان از فرصت استفاده و قشون خود را جمع کردند و در مسیر حرکت خان در منطقه کوهستانی دلی کالوس و در تنگ نعل اشکنان کمین می‌کنند. با رسیدن کریم خان و همراهان قشون کمین کرده که مشرف به کوههای اطراف بودند حمله می‌کنند و کریم خان و مهمان هایش غافلگیر شدند. در نهایت پس از درگیری ضیغم الدوله اسیر و کریم خان از پشت هدف تیر قرار می‌گیرد و کشته می‌شود و ضیغم الدوله و همراهانش بدون هیچ آسیبی آزاد می‌گردند. پس از قتل کریم خان در سال ۱۳۲۵ قمری،گرچه ایلخانی او کم دوام بود ولی یکی از مقتدرترین خان ها در کهگیلویه و بویراحمد بود.

چون افعی رُمح تو بکاود دل دشمن چون ضیغم تیغ تو بدرد صف هیجا