السیر و المغازی

معنی کلمه السیر و المغازی در دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] السیر و المغازی قدیم ترین شرح حال و سیره رسول خداست که توسط محمد بن اسحاق مطلبی تدوین شده و نام اصلی و نسخه کامل آن «کتاب المبتدء و المبعث و المغازی» بوده است. آنچه امروز در دست است بخش هایی از آن کتاب است که درباره سیره و مغازی رسول خداست.
چاپ و نسخه مشهور این اثر، همان کتاب «السیرة النبویة» مشهور به سیره ابن هشام است که توسط عبدالملک بن هشام (م 203ق) تهذیب و تلخیص شده و در دسترس است. آنچه ابن هشام آورده، روایت زیاد بن عبداللّه بَکّائی از ابن اسحاق است، لیکن کتاب ابن اسحاق، بیش از 10 روایتگر یا تقریر کننده داشته که یکی از آنان یونس بن بُکیر شیبانی است.
یونس اخباری را که از ابن اسحاق و دیگران در زمینه آغاز خلقت و مبعث و مغازی شنیده بصورت کتابی تدوین کرده است که قسمت هایی از آن به دست ما رسیده است. این باقیمانده که در کتابخانه قرویّین شهر فاس موجود است، در اصل دارای هفده جزء بوده که از آن اجزاء فقط پنج جزء باقی مانده و این پنج جزء مجموعاً معادل یک پنجم سیره ابن هشام است. این مجموعه را محققان معاصر، یکبار محمد حمید الله و بار دیگر سهیل زکار منتشر کرده اند.
بسیاری از روایات ابن اسحاق را نویسندگان و علمای تاریخ و حدیث از طریق یونس بن بکیر نقل کرده اند، چون عدّه روایاتی که از طریق یونس نقل شده نسبت به روایاتی که از بیشتر راویان ابن اسحاق به جای مانده فزونی دارد می توان روایت یونس را در برابر روایات دیگر قرار داد و آنها را با یک دیگر مقایسه و تفاوت آنها را مشخّص کرد.
در هر صورت سیره یا مغازی که مشهورترین اثر ابن اسحاق است به صورتی که خود او تدوین کرده بود، امروزه در دست نیست، اما چند روایت کامل و ناقص از آن موجود است که مفصل تر از همه سیره ابن هشام است. طبری و دیگران روایاتی از ابن اسحاق نقل می کنند که در هیچ کدام از دو نسخه موجود نیست.

جملاتی از کاربرد کلمه السیر و المغازی

کتاب تاریخ عالم آرای صفوی که مؤلف آن ناشناس است. موضوع کتاب تاریخی داستانی و به صورت نقالی بیان شده‌است و به حوادث پادشاهی اسماعیل اول، از آغاز تا پایان روزگار آن می‌پردازد. تألیف آن در ۱۰۸۶ ه‍.ق به اتمام رسید و دو بار تحت عنوان عالم آرای صفوی به وسیله یدالله شکری به چاپ رسیده‌است. از میان مطالب این کتاب می‌توان عناوین و القاب درباری، دیوانی، لشکری و نیز برخی از اصطلاحات صوفیه را به دست آورد. ارزش تاریخی این کتاب اندک است و با آثاری مانند حبیب السیر و جهانگشای خاقانی قابل مقایسه نیست.