اسکران
معنی کلمه اسکران در دانشنامه عمومی
قلعه آسکران نیز در ساحل راست و چپ رود قارقار وقع و از سنگ رودخانه ساخته شده است. قلعه ساحل راست دارای برج و دیوارهای دولایه است. ضخامت دیوار ۲ تا ۳ متر است.
اردوی ارتش روسیه تزاری در جنگ اول ایران و روس در نزدیک قلعه بود. مذاکرات صلح میان دو کشور نیز در این قلعه انجام شد. شهرستان آسکران در ۱۹۳۰ تشکیل شده و تا ۱۹۷۸ استپاناکرت نامیده می شد.
۹۲۰ کیلومترمربع وسعت دارد. یک قصبه کارگری و ۵ روستا دارد. اساسا کوهستانی و در طرف غرب سلسله قره باغ کشیده شده است. کوه های بلند آن قیزقالا ( ۲۸۴۳ متر ) و قیرخ قیز ( ۲۸۲۷متر ) است. رودهایش به حوزه های کور و ارس می ریزند. مهم ترین رودخانه آن رود کارکار است.
اقلیمش بیشتر گرم ملایم و در کوه ها سرد است. میانگین دمای ماهانه در ژانویه - ۱ تا ۱ درجه و در ژوئیه ۲۲ تا ۲۴ درجه است. بارندگی سالانه ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیمتر است.
خاکش قهوه ای چمنزاری است. ۴۰٪ اراضی شهرستان را جنگل ( بلوط، پسته و . . . ) پوشانده است.
در کوههای بلند چمنزارهای آلپی وجود دارد.
از حیوانات آن می توان خرس، گربه جنگلی، گرگ، روباه، کبک و کبوتر را نام برد.
به طور متوسط در هر کیلومتر مربع ۲۱ نفر ساکن هستند. ۹۶٪ اهالی روستایی هستند. مراکز مهم جمعیتی آن باللیجا، نوراگوغ، خرامورت؛ داش بولاق، چاناقچی و خان آباد است.
از اراضی این استان، راه های شوسه یولاخ – لاچین - نخجوان، فضولی - آغ دره و یولاخ - استپاناکرت می گذرند.
جملاتی از کاربرد کلمه اسکران
داشوشن (ارمنی: Դաշուշեն) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است. داشوشن ۱۲۰ نفر جمعیت دارد.
داهراز (به ارمنی: Դահրազ) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است. داهراز ۸ نفر جمعیت دارد.
خناتساخ (به ارمنی: Խնածախ) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است. خناتساخ ۵۹۲ نفر جمعیت دارد.
قلعه آسکران نیز در کناره این رود واقع شده است.
آیگستان (به ارمنی: Այգեստան) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است. آیگستان ۱۰۹۱ نفر جمعیت دارد.
خاچماچ (به ارمنی: Խաչմաչ) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است. خاچماچ ۲۰۲ نفر جمعیت دارد.
درگیری آسکران که در ۲۲–۲۳ فوریه ۱۹۸۸ در شهر آسکران رخ داده بود، یکی از دلایل شروع درگیری‌ها بین ارمنی‌ها و آذری‌ها بود. این درگیری جرقه‌ای برای آغاز جنگ قره‌باغ و کشتار سومقاییت بود.
حمله آذربایجان در پی تحولات سیاسی جدیدی بود که در این کشور روی داده بود، در انتخابات ریاست جمهوری در ۷ ژوئن ۱۹۹۲ میلادی ایلچی بیگ به قدرت رسید و هر گونه خودمختاری برای جمعیت ارمنی قره‌باغ را رد کرد. در ۶ ژوئن ارتش جمهوری آذربایجان موفق شده بود روستاهای اطراف آسکران را تصرف نماید و کل منطقه شاهومیان را تحت کنترل خود بگیرد.
یک فروند میگ-۲۱ در ۲۰ اوت در اطراف «سوخی» ساقط شد. خلبان روس که «الکساندر» نام داشت بعدها و در اسارت ارمنی‌ها درگذشت. یک میگ-۲۱ دیگر آذری در همان منطقه و در ۳۱ اوت با آتش سلاح‌های سبک سرنگون گردید. در ۵ سپتامبر یک هایند آذری به خلبانی سرگرد «سرگیی سینیوشکین» و کاپیتان «یوگنیکارلو» منهدم شد و خلبانان کشته شدند، هایند دیگری نیز در ۱۸ سپتامبر و در حوالی آسکران سقوط کرد.
وارازابون (به ارمنی: Վարազաբուն) یک منطقهٔ مسکونی در جمهوری آرتساخ است که در استان آسکران واقع شده‌است.